فرهنگ در مسیر نوسازی
تلاش برای خودکفایی در تولید کاغذ یکی از اهدافی است که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین معاون فرهنگی وی در دولت سیزدهم از همان ابتدای کار خود بر آن تأکید داشته‌اند.
روزنامه ایران: آنچنان که به گفته یاسراحمدوند، سال آینده نه‌تنها شاهد تأمین داخلی تمام کاغذ موردنیاز صنعت نشر و مطبوعاتمان خواهیم بود بلکه برای کاغذ موردنیاز انتشار کتاب‌های درسی نیز بی‌نیاز از واردات خواهیم شد. اتفاقی که طی چهار دهه اخیر بی‌سابقه بوده است. جزئیات بیشتر در این باره و همچنین دیگر اقدامات صورت گرفته از سوی این معاونت، طی یک‌سال گذشته را در گفت‌وگوی «ایران» با یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌خوانید.
آقای احمدوند، در راستای تأکید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین خود شما بر عزم جدی برای خودکفایی در راستای تولید کاغذ، سرانجام کارخانه‌های تولید کاغذ داخلی ازجمله مازندران به کجا رسیده است؟ طی یک سال گذشته به این منظور چه کرده‌اید و چه برنامه‌هایی در دست انجام دارید؟
بحث تولید کاغذ داخلی از موضوعات موردتوجه جدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم بوده وهست. ما در معاونت فرهنگی مسئولیت پیگیری این مسأله را بر عهده داریم. پیگیری‌های مکرری در این باره صورت گرفته، بخشی به سرانجام رسیده‌اند و بعضی دیگر هم در مسیر محقق شدن هستند. وقتی دولت سیزدهم کار خود را شروع کرد، تولید سالانه کارخانه کاغذ مازندران تنها حدود پنج هزار تن کاغذ تحریر و چه‌بسا کمتر از اینها بود، مقداری که صرفاً برای کار یکی- دو ناشر آموزشی کفایت می‌کرد و پاسخگوی نیاز کاغذ تحریر بازار نشر و مطبوعات نبود. به همت گروه مدیریتی جدید این کارخانه و با پیگیری‌های صورت گرفته از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و از سویی تلاش‌هایی که در سطوح مختلف دولت برای جدی‌تر شدن تولید کاغذ این کارخانه صورت گرفت قراردادی برای تولید کاغذ موردنیاز کتاب‌های درسی میان وزارت آموزش‌وپرورش و کارخانه کاغذ مازندران منعقد شد. این کارخانه قرار شده تا پایان سال‌جاری ۳۰ هزار تن کاغذ تحویل وزارت آموزش‌وپرورش بدهد، میزان تولیدی که بیش از ۷۰ درصد کاغذ موردنیاز این وزارتخانه را تأمین خواهد کرد.
روند تولید کاغذ کارخانه مازندران برای سال آینده به کجا می‌رسد؟
در سال آینده شاهد تأمین تمام کاغذ موردنیاز برای انتشار کتاب‌های درسی از سوی این کارخانه خواهیم بود. انتشار کتاب‌های درسی دانش‌آموزان با کاغذ داخلی اتفاق خجسته‌ای است که برای نخستین مرتبه از پیروزی انقلاب تا به امروز شاهد خواهیم بود. البته در سال‌جاری مازاد بر آن ۳۰ هزار تن که تحویل وزارت آموزش و پرورش می‌شود، حداقل ۷ هزار تن کاغذ تحریر ۷۵ گرمی هم از سوی کارخانه مذکور تولید می‌شود و در اختیار ناشران قرار می‌گیرد که هم تأمین‌کننده بخشی از نیاز بازار خواهد بود و هم می‌تواند به تنظیم قیمت کاغذ در بازار کمک کند.
کارخانه کاغذ پارس خوزستان در چه مرحله‌ای از فعالیت است؟
این کارخانه نیز آمادگی تولید کاغذ تحریر را دارد و قادر است سالی ۲۰ هزار تن از کاغذ مورد نیاز نشر را روانه بازار کند. امیدوارم با مساعدت بخش‌های مختلف دولت، ازجمله حمایت بیشتر وزارت صمت بتوانیم به کاهش بهای تمام شده تولیدات این دو کارخانه کمک کنیم. درزمینه افزایش سطح کیفیت کاغذهای این دو کارخانه تلاش‌های خوبی صورت گرفته که البته باید بیشتر شود. خبر خوب دیگر اینکه کارخانه زاگرس شیراز هم طی چند ماه آینده وارد چرخه تولید می‌شود. تسهیلات مورد نیاز این کارخانه در فرایند اداری متوقف شده بود. با حمایت وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین مساعدت معاون اول رئیس‌جمهور و کمکی که بانک صنعت و معدن و بانک تجارت خواهند داشت مشکل این کارخانه هم رفع شده است. تولیدات این کارخانه تفاوت مهمی با دو کارخانه یاد شده دارد، اینکه قادر است بر مبنای جوهر زدایی و با استفاده از خمیر حاصل از بازیافت کاغذهای مصرفی فعالیت کند. کارخانه زاگرس شیراز بی‌نیاز از خمیر و چوب می‌تواند بخشی از نیاز کشور به کاغذ تحریر را برطرف کند. کارخانه‌های کاغذ مازندران و پارس اگر از ظرفیت کامل تولیدی خود استفاده کنند نیاز کامل نشر کشور را تأمین خواهند کرد. حدود ۵۰ تا ۵۵ هزار تن کاغذ موردنیاز نشرمان می‌تواند از این طریق تولید شود. به‌محض آنکه مسأله کیفیت و قیمت تمام‌شده به سرانجام مطلوبی برسد قادر به اعلام خودکفایی درزمینه کاغذ نشر و مطبوعات خواهیم بود.
طی این یک‌سال چه اقداماتی برای تأمین کاغذ وارداتی مورد نیاز ناشران انجام داده‌اید؟
با حمایت دولت و تصمیمات اتخاذ شده، ارز مورد نیاز برای واردات کاغذ در سال جاری تأمین و ثبت سفارش هم انجام شده است. به امید خدا بزودی کاغذ مورد نیاز نشر وارد کشور می‌شود. البته ما موافق واردات کاغذ ارزان به کشور نیستیم چراکه درنهایت مانع تولید می‌شود. اما تا زمان تحقق خودکفایی در تولید کاغذ، واردات با ارز ترجیحی ضروری است.
برای کنترل قیمت کاغذ وارداتی در بازار و جلوگیری از شکل‌گیری بازار سیاه چه کرده‌اید؟
تنظیم و نظارت بر بازار کاغذ به عهده معاونت فرهنگی نیست، نهادهای دیگری در این زمینه مسئولیت دارند. ما ابزارهای نظارتی بر بازار را در اختیار نداریم، با این‌حال در تلاش هستیم با کمک به تأمین کاغذ مورد نیاز کشور و از سویی سوق‌دادن ناشران به استفاده از کاغذ تولید داخلی، از افزایش بهای کاغذ در بازار جلوگیری کنیم.
شما به‌تازگی تأکید کرده‌اید که در وزارت ارشاد لیست سیاه نداریم، آن‌هم در شرایطی که طی سال‌های گذشته معاونت فرهنگی همواره با مشکلات و حاشیه‌هایی درزمینه مجوز نشر آثار روبه‌رو بوده است. بر این اساس نوع مواجهه‌تان با آثاری که برای بررسی به دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی سپرده‌شده‌اند، چگونه بوده است؟
سخت‌گیری در حوزه ممیزی صورت نمی‌گیرد و توجه به رویکردهای قانونی تنها ملاک موردنظردر بررسی آثار است. اصلاً بحث لیست سیاه در میان نیست.
به‌طور میانگین برای بررسی هر کتاب چه مدت‌زمانی صرف می‌شود؟
مجوز بیش از ۸۰ درصد کتاب‌ها در کمتر از پنج روز صادر می‌شوند. در کل سال حدود یک درصد آثار متقاضی کسب مجوز، آنهایی هستند که مشکل محتوایی دارند و امکان انتشار پیدا نمی‌کنند.
یکی دیگر از مسائلی که در ارتباط با معاونت فرهنگی مطرح می‌شود چگونگی ارتباط با صنوف نشر و اهالی کتاب است، چقدر برای بهبود این روابط کوشیده‌اید؟
برای ارتباط با تشکل‌های فعال در حوزه نشر طی یک‌سال گذشته تلاشی جدی شده و بر همین اساس احیای شورای تشکل‌های حوزه نشر با حضور خود انجمن‌ها و تشکل‌های مرتبط با این صنعت صورت گرفته است. از سوی دیگر پنج شورای اندیشه‌ورزی در معاونت فرهنگی تشکیل شده که جلسات آنها به‌طور مستمر برپا شده و همچنان هم ادامه خواهند داشت. همین‌طور نشست‌های مختلفی با شاعران و نویسندگان تدارک دیده و برپا شده است. هرازگاهی هم دیدارهایی فردی با چهره‌های ادبی داشته‌ایم که اغلب در دفتر معاونت فرهنگی در خدمت آنان بوده‌ایم، در مواردی هم شخصاً به دیدار برخی از آنان رفته‌ایم. ارتباط خوبی وجود دارد، اگرچه گستردگی و تنوع جامعه فرهنگی مانع از آن می‌شود که بتوان با افراد زیادی در مدت کوتاهی تعامل داشت.
امسال برای اولین مرتبه شاهد برگزاری همزمان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به شکل حضوری و مجازی بودیم، کسب این تجربه چه رهاوردهایی را برای صنعت نشرمان و مدیریت اجرایی این رویداد مهم حوزه نشر به‌دنبال داشته است؟
تجربه بسیار خوبی را در برگزاری همزمان فروش مجازی و همین‌طور حضوری در سی‌وسومین دوره نمایشگاه کتاب تهران پشت سر گذاشتیم. بازخوردهای خوبی از ناشران و مردم دریافت کردیم که حاکی از رضایت آنان است. در پی این همزمانی شاهد برگزاری نمایشگاه کتاب در وسعتی به‌اندازه ایران عزیزمان بودیم. عموم علاقه‌مندان از این طریق توانستند از سراسر کشور آثار موردنظر خود را با ارسال رایگان خریداری کنند. این شیوه برای ناشران هم خوب بوده، حتی ناشرانی که تنها یکی، دو عنوان کتاب داشتند هم آثار خود را عرضه کردند. این اتفاقی است که اگر نمایشگاه فقط به شکل فیزیکی بود محقق نمی‌شد. برگزاری توأمان این نمایشگاه گام مهمی در راستای برقراری عدالت فرهنگی و از سویی تسهیل در دسترسی به تازه‌های نشر به شمار می‌آید. ناگفته نماند که برگزاری اینچنینی نمایشگاه کتاب تهران امسال، آن‌هم بعد از وقفه‌ای دوساله کار بسیار دشواری بود.
یارانه‌ای که طی سال‌های گذشته صرف برگزاری طرح‌های تخفیف فصلی می‌شده در این یک‌سال چطور به دست مخاطبان رسیده و به چه طریقی به بدنه نشر تزریق شده است؟ برای حمایت از کتابفروشی‌ها چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
طرح تخفیف فصلی کتاب، پاییز سال گذشته اجرا شد، بعد ازآن به دلایلی ازجمله برگزاری نمایشگاه مجازی استانی و همین‌طور نمایشگاه مجازی کتاب تهران امکان برپایی این طرح نبود. با این حال با طراحی نرم‌افزاری که در مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران به سرانجام رسیده درصدد آن هستیم که حمایت از کتابفروشان محدود به طرح‌های تخفیف فصلی نشود. بستر نرم‌افزاری این کار مهیا شده است. فراخوان ثبت نام ابلاغ‌شده و تعداد قابل توجهی از کتابفروشان به آن پیوسته‌اند و چیزی نمانده که طرح‌های حمایتی از طریق آن فعال شود. به ثمر نشستن برنامه‌ریزی‌ها برای فعالیت این طرح را می‌توان از اتفاقات شیرین عرصه نشرمان برای مخاطبان و کتابفروشان طی یک سال اخیر دانست؛ برای اعطای یارانه و تسهیلاتی بیش ازآنچه درگذشته وجود داشته برنامه‌ریزی کرده‌ایم.
