سیاست‌گذاری غلط، صنعت نشر را به مرز “نابودی” رسانده است/ رهبر انقلاب سال‌ها قبل درباره کاغذ تذکر دادند، کسی باور نکرد
مدیر انتشارات شهید کاظمی معتقد است که سیاست‌گذاری غلط دولت در چند سال اخیر به‌ویژه در زمینه کاغذ، ناشران را در آستانه ورشکستگی قرار داده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، صنعت نشر در ایران روزهای خوبی را پشت سر نمی‌گذارد و ناشران با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند. گرانی کاغذ و مواد اولیه تهیه کتاب قیمت تمام‌شده این محصول فرهنگی را به‌شدت بالا برده است، از سوی دیگر، سخت شدن اوضاع معیشتی و گرانی‌ها، سبد خانوار را روز به روز کوچکتر کرده و این موضوع باعث شده است که کتاب در اولویت چندم آنان قرار گیرد.
شیوع ویروس کرونا و محدودیت‌های فراوانی که این ویروس با خود به‌همراه آورد باعث شد بسیاری از رویدادهای فرهنگی به‌دلیل اینکه در شرایط تجمع انسانی برگزار می‌شدند، لغو شود. از جمله مهمترین این رویدادهای فرهنگی برگزاری نمایشگاه کتاب بود که اکنون دو سالی است برگزار نمی‌شود، البته در این بین، نمایشگاه مجازی کتاب برگزار شد که شیوه برگزاری آن به‌ویژه زیرساخت‌های سایت، رساندن کتاب به دست خریداران و… اعتراضاتی را به‌همراه داشت.
در زیر گفت‌وگوی تسنیم با حمید خلیلی، مدیر انتشارات شهید کاظمی را می‌خوانید. او درباره ابعاد مختلف مشکلات صنعت نشر در چند سال اخیر صحبت کرده است.
تسنیم: تقریباً در پایان عمر دولت دوازدهم هستیم و دولت «تدبیر و امید» 8 سال فعالیت خود را به پایان رسانده است، وضعیت نشر کشورمان را در شرایط فعلی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
صنعت نشر در آستانه “ورشکستگی”
مانند بسیاری از چیزهایی که در این چند سال نابود شد، نشر کشور نیز تقریباً نابود شده است. همین اکنون که با شما صحبت می‌کنم، این‌قدر مشکلات زیادی داریم که اگر راهی وجود داشت، همین امروز همه چیز را رها می‌کردم، اما نمی‌توانم چنین کاری بکنم. زیرساخت‌های نشر در این چند سال نابود شد. مهمترین مشکل که این اتفاقات را رقم زد، گرانی کاغذ است. از سال‌ها پیش که بنده رهبر انقلاب را در نمایشگاه کتاب زیارت می‌کردم تا همین اواخر ایشان بارها بر موضوع کاغذ تأکید داشتند و می‌فرمودند که کاغذ مورد نیاز کشور باید در داخل تولید شود. این درخواست ایشان این‌قدر عملیاتی نشد تا اینکه به تحریم خوردیم و قیمت‌ها به‌صورت سرسام‌آور بالا رفت. باید بگویم که اکنون هیچ امکانی برای چاپ کتاب وجود ندارد، از یک طرف به‌دلیل قیمت بالای کاغذ، هزینه تمام‌شده کتاب بالا می‌رود و از سوی دیگر خواننده قدرت خرید چنین کتاب گرانی را ندارد.
ـ یعنی اگر گرانی کاغذ، کاهش قدرت خرید مردم و کرونا را کنار هم قرار بدهیم، هیچ راهی برای چاپ کتاب وجود ندارد؟
دیگر نمی‌توانیم به کتابفروشی‌ها کتاب بدهیم!
زمانی می‌توان کار انجام داد که دولت تسهیلاتی را در اختیار ناشر قرار بدهد. مواد اولیه ارزان، تسهیلاتی نظیر بیمه، دارایی و… مورد نیاز ناشران است. تعهدات‌مان عقب افتاده است. دولت در یکی دو سال اخیر هیچ تسهیلاتی در زمینه بیمه به ما نداد، کافی بود یک روز پرداخت حق بیمه عقب جلو شود، جریمه‌های آن‌چنانی برایمان می‌بستند. طبق قانون، ناشران از دارایی و مالیات معافند اما به‌روش‌های مختلف برای ما مالیات می‌بندند، تنها کاری که انجام دادند، یک‌سری اقدامات مقطعی بود که نمونه آن نمایشگاه مجازی یا وام است، البته در مورد همین وام هم بگویم که با مشقت فراوان آن را دریافت کردیم اما اکنون قسط‌هایش عقب افتاده است چرا که نمی‌توانم کتابی را تولید کنم و به فروش برسانم، حتی اکنون نمی‌توان به کتابفروش‌ها کتاب داد، چرا که نمی‌توانند آن را بفروشند.
اکنون دو مشکل اساسی داریم؛ اولاً به‌دلیل گرانی کاغذ سرمایه ما آب رفته است، دوم اینکه نمی‌توانیم کتاب منتشرشده را بفروشیم، در حقیقت پول نقد دادیم، کاغذ خریدیم و کتاب چاپ کردیم اما نمی‌توانیم کتاب را بفروشیم. اکنون سرمایه ما تبدیل به یک‌سری کتاب شده است که در انبار دپو شده است اما نمی‌توانیم آن را بفروشیم.
ـ به‌نظر شما انتظارات ناشران از دولت سیزدهم چیست؟
3 مطالبه اصلی ناشران از دولت آقای رئیسی
به‌نظرم اولاً باید به ناشران تسهیلاتی را ارائه داد تا بتوانند به‌عنوان سرمایه در گردش با آن کار کنند، ثانیاً کاغذ مهمترین و حیاتی‌ترین ماده اولیه برای ناشر است و دقیقه‌ای نباید در آن تأخیر بیفتد. تنها راهکار برای حل مشکل کاغذ، راه‌اندازی کارخانه‌های داخلی برای تولید کاغذ است که قیمت تمام‌شده کاغذ در آن به‌مراتب پایین‌تر از کاغذ خارجی است، ثالثاً باید خدماتی در زمینه بیمه و مالیات به ناشر بدهند تا بتواند کارش را به‌درستی انجام بدهد. در یکی دو سال اخیر، ناشران معافیت بیمه‌ای داشتند و می‌توانستند تا 5 کارمند را با معافیت بیمه کنند اما اکنون می‌خواهند همین را هم بردارند. در کتابفروشی‌ها نیز دولت باید به آنان کمک کند تا بتوانند کتاب بفروشند.
ـ به‌نظر شما راه‌حل مشکل کاغذ چیست؟
در روزهایی که فکر نمی‌کردیم مشکل کاغذ جدی شود، رهبر انقلاب تذکر دادند
فقط تولید داخل. خاطرم هست آخرین باری که رهبری برای بازدید از نمایشگاه کتاب آمدند بر همین موضوع تأکید کردند. در روزهایی که اصلاً فکر نمی‌کردیم به مشکل کاغذ برخورد کنیم، حضرت آقا تأکید می‌کردند که کاغذ باید در داخل تولید شود و در این زمینه دقیقه‌ای هم نباید تلف شود. اکنون یکی دو کارخانه تولید کاغذ داریم که باید مشکل‌شان رفع شود و نیازهایشان را بررسی کنند.
ـ آیا برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب در سال 1399 توانست بار مشکلات ناشران را کم کند؟
پیشنهاد برای برگزاری نمایشگاه کتاب در سال 1400
نمی‌توان برایش سود و ضرر معین کرد، چرا که در شرایطی قرار داشتیم که راه دیگری وجود نداشت و به‌دلیل کرونا عملاً امکان برگزاری نمایشگاه حضوری نبود، شاید راه‌های جایگزین بهتری هم وجود داشت و یا می‌شد نمایشگاه مجازی را بهتر برگزار کرد اما همین که نمایشگاه غیرحضوری برگزار شد کمی از مشکلات‌مان را حل کرد، اگر همان هم نبود اوضاع بدتری داشتیم.
قطعاً زمانی که ویروس کرونا برود، برگزاری نمایشگاه به‌صورت حضوری بهتر است؛ ارتباط چهره به چهره، اتفاقات و حواشی آن غیرقابل مقایسه با نمایشگاه مجازی است، حتی بهتر است که چند ماه تاریخ برگزاری را تغییر دهند و نمایشگاه کتاب سال 1400 را به‌صورت حضوری برگزار کنند، برای اینکه کتاب وارد سبد خانوار شود، هر کاری را که از دستمان برمی‌آید باید انجام بدهیم.
شاید بهترین راه این باشد که نمایشگاه کتاب به‌صورت حضوری برگزار شود و نمایشگاه مجازی نیز با ارتقای زیرساخت‌ها و حل مشکلات به نمایشگاه حضوری کمک کند، برای مثال یکی از مشکلات نمایشگاه غیرحضوری سال 1399 این بود که کتاب‌ها دیر به مخاطبان رسید. می‌توان برای حل این مشکل، کتابفروشی‌ها را مأمور کرد پس از فروش هر کتاب در سامانه مجازی آن را به دست مخاطب برسانند، این کار باعث می‌شود که کتاب یک‌روزه به دست مخاطب برسد. من فکر می‌کنم که نباید به همین راحتی نمایشگاه مجازی را کنار گذاشت.
ـ انتشارات شهید کاظمی در نمایشگاه کتاب بغداد حضور داشت؟
به‌دلیل مشکلات مالی نتوانستیم در این نمایشگاه حضور پیدا کنیم. البته توزیع‌کنندگانی داریم که با ما قرارداد دارند و کتاب‌هایمان را به فروش می‌رسانند.
ـ از کم‌وکیف فروش آنها خبر دارید؟
به‌نظرم خیلی بهتر بوده است، چرا که شرایط امنیتی در عراق بهتر شده است و فروش کتاب بیشتر شده است.
