مشخصات کاغذ چاپی از نظر کمیت و کیفیت :
کاغذی که در بازار به فروش گذاشه میشود یا به صورت لولهای است که به نام کاغذ بویینی معروف است ،و یا به صورت برگهای مربع مستطیل به ابعاد مختلف موجود است. واحد شمارش کاغذ هنگام خرید و فروش بند است و هر بند 500 برگ است .
در کارخانههای کاغذسازی ،کاغذهای مختلفی جهت استفادههای گوناگون تهیه میشود که انواع آن عبارتند از کاغذهای : تحریر ، کاغذهای مخصوص کتابچهها و رمانها و روزنامهها ،کاغذهای مخصوص چاپ ، کاغذهای مخصوص چاپ نقشه ، لفاف و بسته بندی ،کاغذ خشک کن، کاغذ رسم و نقاشی ، کاغذ کالک ،کاغذ مومی،زرورق و غیره و انواع و اقسام پوشهها ،مقواهای ساده و رنگین به نام،کارتی،برفی ، گلایه و شیشهای با ضخامت و جنس مختلف .
ابعاد کاغذ :
ماشین کاغذسازی کاغذ را به عرض معینی تهیه مینماید و این ابعاد تابع شرایط و سیستم خاصی است که مهمترین آنها به سیستم دین (Din) که تقریبا ً در ایران به عنوان استاندارد انتخاب شده است معروف است و اصل کار بر اساس برگ کاغذی به شکل مربع مستطیل است که سطح آن یک متر باشند .
وزن کاغذ :
وزن کاغذ را بر حسب گرم در مترمربع مشخص میکنند . مثلاً کاغذ 70 گرمی یا 80 گرمی در چاپخانهها وزن کاغذ برحسب یک بند کاغذ به کیلوگرم مشخص میکنند . محاسبه بدین ترتیب است : ابعاد کاغذ در تعداد یک بند (500 برگ) در وزن یک مترمربع (70 گرم) ضرب و بر حسب کیلو مشخص میگردد . مثال : یک بند کاغذ 70 گرمی سه ورقی 90×60 سانتیمتر در حدود 19 کیلوگرم میشود .
گرم 18900= 500×70×90×60
خصوصیات فیزیکی :
ضخامت یک برگ کاغذ را باید با وسایل دقیق تعیین کرد . یعنی به وسیله اندازه گرفتن ارتفاع یک بند کاغذ با خطکش محاسبه و تعیین میشود . قدرت ، قوه مقاومت و قابلیتهای مختلف کاغذ غالباً به ضخامت آن بستگی دارد .
فرمول : ضخامت کاغذ( بر حسب چند صدم میلیمتر) تقسیم بر وزن آن بر حسب گرم میباشد . شفافیت کاغذ با دیدن کاغذ در روشنایی مشخص میشود . به این ترتیب که متن کاغذ یکنواخت باشد . در صنعت چاپ بخصوص چاپ رنگی و چاپ نقشهها مهمترین خاصیت فیزیکی که بینهایت قابل اهمیت است ،تغییر پذیری آن و تعیین اینکه در شرایط مختلف چه تأثیرات و تغییراتی در آن صورت خواهد گرفت ، میباشد . کاغذ دارای دو جهت کاملاً مختلف است و هر کاغذی از عرض و طول به اندازه مساوی دچار تغییر و تأثیر نمیشود . علت وجود دو جهت کاملاً مختلف کاغذ نیز بدین ترتیب است ،اگر تنه درختهای متعددی را برای حمل و نقل به رودخانه بریزند ، در صورتی کلیه تنه درختان از طول به هم چسبیده درمسیر رودخانه به حرکت در میآیند . الیاف و سلولز مانند این تنه های درخت است و میز ماشین کاغذ سازی و نوردهای موجود در روی آن درست عمل رودخانه را انجام میدهند .
نتیجه :
الیاف سلولزکه بعداً تشکیل کاغذ را میدهند. به وسیله صابونهای رزینی موجود در خمیر کاغذ از طول به هم میچسبند و ناچار طول آنها موازی طول میز ماشین کاغذ سازی میگردد . دو جهت مختلف طول و عرض در کاغذ ایجاد میشود که یکی جهت ماشین کاغذ (طول) نامیده میشود و جهتی است که الیاف به همان وضع قرار گرفته و دیگر جهت عکس آن میباشد که عمود به این ترتیب است : فیبر سلولزی به مقدار زیادی جاذب رطوبت است و در نتیجه این جذب متورم میشود و این میزان تورم در جهت عرض به مراتب بیشتر از جهت طولی (جهت ماشینی) است . شناسایی کاغذ قبل از چاپ به دو طریق است :
1-یک قطعه کاغذ کوچک را به شکل دیده بریده در آب میاندازند . قطر الیاف کاغذ متورم شده و پس از مدتی کاغذ لوله شده و به صورت یک استوانه یا سیلندر کوچک در میآید . محور این استوانه جهت ماشینی یعنی جهت طولی یا امتداد الیاف کاغذ میباشد .
2-یک برگ کاغذ دو قطعه به اندازه هم میبرند و این دو قطعه هم اندازه را از دو جهت مختلف روی هم قرار میدهند . بعد یک ضلع آنها را با دو انگشت به طریقی در دست میگیدند که بقیه آن تاب بخورد و لنگر بردارد . اگر این دو برگ روی هم افتاده را پشت و رو کنیم . در هر حالتی به صورت خاصی تاب برخواهد داشت و یک مرتبه هر دو کاغذ به همدیگر چسبیده و در مرتبه دیگر هر دو کاغذ از همدیگر فاصله میگیرند .
خصوصیات شیمیایی :
یک صفحه کوچک کاغذ را به صورت دقیق وزن میکنند و سپس آن را در بخاری مخصوص قرار داده و میسوزانند . در نتیجه کاملاً سلولز خالص کاغذ سوخته و از بین خواهد رفت و چیزی که به صورت خاکستر از کاغذ باقی خواهد ماند،مواد اضافی آن است . چنین بخاریها دارای دستگاه دقیقی نیز هستندکه میتوانند خاکستر موجود را به دقت وزن نمایند .
آزمایش : نوع جنس الیاف سلولز ،نیز بدین طریق عمل میشود که یک قطعه کاغذ را ریش ریش کرده و به وسیله محلولهای شیمیایی آن را رنگ میکنند و نتیجه حاصل شده را با قرار دادن آن زیر میکروسکوپ به دست آورده . جنس سلولز را میشناسند و مقاومت خمیر کاغذ را از این نظر که در چه مدتی و زود یا دیرتر زرد خواهد شد نیز میتوان با قراردادن صفحات متعدد کاغذ در زیر نوار بسیار قوی ماورای بنفش در مدتهای معین مشخص کرد . تعیین میزان اسید موجود در کاغذ یعنی یک کاغذ بخصوص اسید دارد یا ندارد میتوان با آزمایشهای ساده معمولی که درباره شناختن مواد اسیددار با استفاده از کاغذ تورنسل در سیمی معمول است انجام داد .
این آزمایش معمولاً در چاپخانههای مجهز صورت میگیرد و به آن اهمیت فراوان میدهند . زیرا عکسالعمل شیمیایی کاغذهای اسیدی پس از چاپ در مقابل بعضی رنگها ، موجب تغییراتی در رنگهای مورد نظرخواهد شد و دقت چاپ را به مقدار زیاد از بین خواهد برد . حتی ممکن است با وجود دقتهای لازم که در تمام مراحل چاپ به عمل آمده است وجود اسید در کاغذ رنگ دلخواه را تغییر دهد ،در نتیجه قسمتی از رنگ تصویر چاپ شده با مدل اصلی تطبیق ننماید ، چون کاغذهای اسیدی بعضی از رنگها را پس از چاپ کمرنگتر مینماید .
خصوصیات مکانیکی کاغذ :
1. مقاومت به سایش
2. کاهش مقاومت در برابر رطوبت
3. مقاومت به مواد چرب
4. خمش مقوا
5. مقاومت به جداشدن لایه ها
6. مقاومت به لایه لایه شدن
7. لهیدگی
8. مقاومت در مقابل کشش تا حد گسیختگی
9. مقاومت به تا خوردن
10. مقاومت سطحی مقوا
11. مقاومت در برابر سوراخ شدن
12. مقاومت در برابر پاره شدن
13. لیسه (نفوذ پذیری کاغذ نسبت به هوا)
انواع کاغذ :
* کاغذ تحریر
عمومی ترین نوع کاغذ در مصرف روزانه است. نسبتاً سبک بوده و کمی هم براق است.
* کاغذ کارتی :
کاربرد این نوع کاغذ در تهیه ی کارتهای اندیکس و دفاترعمومی می باشد.
* کاغذهای مخصوص
کاغذهایی که در دسته بندیهای بالا قرار نمی گیرند، کاغذهای مخصوص نام دارند. این دسته شامل کاغذهای پلاستیکی و هرگونه کاغذ غیرمعمولی می باشند.
* کاغذ ارش
کاغذی است زیبا و سطح آن دانهدانه است و از خمیر پارچهای تشکیل شده است . ظریف و نازک است و برای چاپ با اسلوب حکاکی و ضخیم آن برای تهیه نقشه برجسته به کار برده میشود .
* کاغذ کوشه مخصوص
بخصوص در مواردی که پس از چاپ مجدداً باید عمل عکسبرداری انجام گیرد و از زمینه سفید و براق آن استفاده میشود .
* کاغذ بریستول
که در نقشه برداری از آن استفاده میشود
* کاغذ اینور
که سطح آن از یک قشر آلومینیوم پوشیده شده است .
* کاغذ کالک
که موارد استفاده زیادی دارد، بخصوص در نقشه کشی . خود کاغذ دارای انواع مختلف است و خمیر آن از نوعی درخت کاج تهیه میشود . کاغذهای مخصوص ضخیم که به نام کاغذ دوسیه و کارتن (مقوا) معروف است و با رنگهای مختلف تهیه میشود ، و مخصوص جلدگیری جزوههای کوچک است . در بعضی موارد روی این کاغذها عمل چاپ انجام میگیرد . و به دو نوع است :
1-شکننده .
2-نشکن و به نام پوشه نامیده میشود .
هر کدام از کاغذهایی را که در بالا تشریح شد می توان با تغییر در روش ساخت، از نظر پوشش، رنگ، بافت و غیره به صورت دلخواه و متنوع تری درآورد. هنگامی که ساخت کاغذ پایان یافت، به صورت ورق بریده و دسته بندی می گردند. بسته بندی کاغذها معمولاً در تعداد پانصد برگی انجام می گیرد.
در بازار مصرف کاغذها را به جنس، گرم، نام کارخانه و یا کشور سازنده اش می شناسند. مانند کاغذ تحریر ژاپنی 70 گرمی و یا گلاسه هلیکا 180 گرمی. از انواع کاغذ در ایران می توان به نامهای زیر اشاره نمود :
تحریری، گلاسه (مات و براق)، الوان (دررنگهای متفاوت)، پوستی، کالک فانتزی (بافت دار)، پشت چسب دار، سلفون، سلفون پشت چسب دار و گراف از مقواها.
پشت طوسی – سفید، الوان، کرجی (جعبه شیرینی)، گریز، گلاسه (مات، براق، یکرو)، مقوای پشت چسب دار و ماکت.
کاغذها بر اساس مواد تشکیل دهنده به دو گروه تقسیم می شوند:
الف) کاغذهای حاوی چوب یا کاغذهایی که از تفاله مکانیکی ساخته می شوند که انواع این کاغذها عبارتند از:
ـ کاغذهای چاپ روزنامه که یا کلا از تفاله مکانیکی ساخته می شوند و یا مقدار کمی (حداکثر تا 15 درصد) تفاله شیمیایی تصفیه شده دارند. امروزه به طور روزافزون به جای تفاله مکانیکی از فیبرهای بازیافتی استفاده می شود.
ـ کاغذهای مجله بدون پوشش که در ساخت این کاغذها به طور معمول از 50 درصد تا 70 درصد تفاله مکانیکی، 10 تا 25 درصد تفاله شیمیایی تصفیه شده و همچنین 15 تا 30 درصد سایر مواد افزودنی استفاده می شود.
ـ کاغذهای پوشش دار مجله که حاوی 40 تا 60 درصد تفاله مکانیکی ، 25 تا 40 درصد تفاله خاک اره تصفیه شده و 20 تا 35 درصد مواد پر کننده و رنگ پوششی می باشند.
ب) کاغذهای چاپی بدون چوب (کاغذهای ترم) که به طور عمده از تفاله شیمیایی و کمتر از 10 درصد تفاله مکانیکی ساخته می شوند. انواع این نوع کاغذها عبارتند از:
ـ کاغذهای چاپ بدون پوشش که از 55 تا 80 درصد تفاله تصفیه شده چوب، حداکثر تا 30 درصد تفاله تصفیه شده خاک اره و 10 تا 30 درصد سایر مواد پرکننده ساخته می شوند.
ـ کاغذهای چاپ روکش دار که در این نوع کاغذ ضخامت لایه پوشش به مورد استفاده کاغذ بستگی دارد.
مقواها:
مقواها به طور عمده از تفاله های شیمیایی و مکانیکی و فیبرهای بازیافتی ساخته می شوند و مقوا ها را با توجه به مورد استفاده می توان به 4 دسته کلی تقسیم نمود:
الف) مواد خام مورد استفاده برای ساخت ورق کارتن بسته بندی که شامل لایه سطحی و لایه موج دار میانی ورق های کارتن می باشند.
ب) مقواهای جعبه که برای ساخت انواع جعبه مقوایی بسته بندی استفاده می شوند و شامل تقسیمات متعدد می باشند.
پ) مقواهای بسته بندی مایعات
ت) مقواهای گرافیکی که در ساخت محصولاتی از قبیل کارت، فایل، پوشه، محافظ و پوشش دهنده ها کاربرد دارند.
ابعاد و گراماژ کاغذ
کاغذ اگر به صورت ورقه باشد به نام بند و اگر متری باشد به نام رول بسته بندی می گردد. تعداد برگها در بند مختلف بوده و بستگی به ضخامت کاغذ دارد. هر بند شامل 250،125،100 و یا 500 برگ کاغذ می باشد.
منظور از گرم در کاغذ، وزن یک مترمربع آن می باشد. بنابراین یک برگ کاغذ 70×100 گرمی 49 گرم وزن دارد و چون بند آن 500 برگی است، وزنی برابر 5/24 کیلو خواهد داشت.
قطعهای اصلی کاغذ که مورد مصرف بیشتری دارند عبارتست از :
60×90، 56×88، 70×100، 74×96، 72×90 و 70×90 که در ایران بیشتر از قطعهای 70×100 و 60×90 جهت نشر استفاده می شود. (ابعاد ذکر شده به سانتیمتر می باشند.)
تا و برش
کار هر ورق چاپ شده عموماً به صحّافی ختم می شود. صحّافی شدن هر ورق نیاز به تا کردن مناسب آن دارد. اوراق چاپ شده به تناسب قطع آنها چندین بار و یا به چندین شکل تا می شوند. رایج ترین آنها عبارتند از : ساده، فانوسی، آکاردئونی و کرکره ای. این نوع تاها در جزوه ها، کاتالوگ ها، دفترچه ها و کتابها انجام می گیرد. بعضی از جزوه ها و کاتالوگها، همین تاها، صحّافی آنها محسوب شده و هیچ عمل دیگری برای آنها صورت نمی گیرد. اما در صحّافی دفترچه ها و کتابها ممکن است یک یا چند فرم با منگنه به هم دوخته شوند که به آنها صحّافی مفتولی می گویند. و یا ممکن است چندین فرم به هم دوخته شوند که به آنها صحّافی ته دوخت گفته می شود و یا چندین فرم با هم ته چسب شوند که به نام صحّافی ته چسب خوانده می شوند.
بازيافت كاغذ
در عملیات تولید کاغذ افزودن مواد شیمیایی برای بهبود عملکرد ماشین ضروری است. پرکننده های معدنی ( مانند خاک چینی ، کربنات کلسیم یا پودر تالک ) برای بهبود ماتی و سفیدی کاغذ و خواص سطحی و چاپ پذیری آن اضافه می شود. برای بهبود خواص مقاومتی ، بویژه مقاومت سطحی کاغذ نشاسته مصرف می شود. مواد شیمیایی آهاردهنده ، مواد کاغذ را به تر شدن و رطوبت پذیری افزایش می دهند. برای افزایش بازده تولید ، افزایش سرعت ماشین کاغذ ، کاستن از مقدار کف ، جلوگیری از رشد موجودات ذره بینی و اهداف دیگر ، مواد شیمیایی بهبود فرآیند مصرف می شوند. این افزودنیهای متنوع و متفاوت ، هنگام بازیافت الیاف مشکلاتی به وجود می آورند. علاوه بر این ، در صورت دفن کاغذهای باطله یا سوزاندن آنها ،این مواد مشکلات زیست محیطی نیز بوجود می آورند.
برای تبدیل کاغذ به یک فرآورده نهایی ، مواد شیمیایی دیگری از قبیل چسبها و رزینها نیز مورد نیاز است . این مواد نیز در بازیافت مشکل آفرین هستند. با تغییر و پیشرفت فناوری ، نوع این مواد نیز تغییر یافته است. بعنوان مثال ، تیونرها که در انواع چاپگرها مصرف می شوند ( مانند دستگاه زیراکس و چاپگرلیزری ) و چسبهای گرمایی و فشاری ، مواد جدیدی هستند که در کاغذهای باطله دیده می شوند.
در کاغذهای باطله بسته به نوع مصرف ، ناخالصیهایی از قبیل مواد غذایی ، سنگریزه و شن یا ذرات پلاستیک نیز یافت می شود. در نتیجه ، تغییر وتنوع در کاغذهای باطله زیاد است و فناوری بازیافت باید بر این مشکل بزرگ فایق آید. آثار این تغییر وتنوع ، تاحدی در محصول نهایی نیز آشکار می شود و نوعی بی ثباتی کیفی را در محصول سبب می شود.
