افزایش فشار بر مراتع کشور با کاهش میزان بارش‌ها /راهکار چیست؟
مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ضمن تشریح راهکارهای کاهش اثرات خشکسالی در مراتع گفت: کاهش میزان نزولات جوی فشار بر مراتع را به‌صورت تصاعدی افزایش می‌دهد.
به گزارش زیست آنلاین، ترحم بهزاد با اشاره به اینکه مراتع کشور با وسعتی معادل ۸۴.۸ میلیون هکتار، بیش از ۵۲ درصد از سطح کشور را شامل می‌شود، اظهارکرد: معیشت بیش از یک میلیون خانوار بهره‌بردار شامل ۲۰۰ هزار خانواده عشایری به مراتع وابسته است. از سویی دیگر پوشش گیاهی در حدود ۶۶ درصد از مراتع کشور در وضعیت فقیر قرار دارد و بهره‌برداری‌های غیراصولی از این عرصه‌ها سبب تشدید تخریب و بروز مسایل و مشکلات بیشتری در حفظ منابع پایه شامل آب و خاک و تسریع رخداد بیابان‌زایی می‌شود.
وی ادامه داد: یکی از واقعیت‌های انکار ناپذیر مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان ازجمله ایران «پدیده خشکسالی» است که بیابان‌زایی را شدت می‌بخشد و حتی روی گیاهانی که تلورانس (مقاومت و سازگاری) بالایی در مقابله با خشکسالی از خود نشان می‌دهند نیز تاثیرگذار است.
مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در ادامه با بیان اینکه متاسفانه بر اثر بروز و استمرار پدیده خشکسالی، مراتع کشور در معرض آسیب جدی قرار گرفته‌اند و تولیدات مراتع فقیر به لحاظ پوشش گیاهی بسیار پایین آمده و به حداقل ممکن رسیده است، تصریح کرد: در نهایت کاهش ظرفیت علوفه مرتعی مورد نیاز دام و کاهش گیاهان خوش‌خوراک و جایگزین شدن آن توسط گیاهان مهاجم و هجوم آفات و امراض سبب می‌شود که به سلامت مرتع و دام زیان وارد شود.
به گفته بهزاد وقوع پدیده خشکسالی علاوه بر خسارت‌های مستقیم، خسارت‌های زیادی در زمینه‌های مختلف ازجمله افزایش ضریب سیل‌خیزی حوضه‌های آبخیز، فرسایش خاک، کاهش حجم آب سفره آب‌های زیرزمینی، فرسایش بادی، بروز مسائل اقتصادی و حتی فرهنگی و… را به‌دنبال دارد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه کاهش وزن دام، کاهش تولیدات دامی، کاهش میزان زاد و ولد، حساس شدن دام‌ها به بیماری و خطر نابودی دام‌های دشتی ازجمله مهمترین اثرات خشکسالی روی دام‌ها است، گفت: از دیگر موارد می‌توان به افزایش سقط جنین و ازبین رفتن ذخایر مهم و استراتژیک ژنتیکی دامی کشور، کاهش و کمبود منابع شرب دام و حتی انسان و درنهایت پراکنش نامناسب دام در سطح مرتع و در نتیجه بهره‌برداری نامناسب از مرتع اشاره کرد علاوه بر این کاهش میزان نزولات جوی فشار بر مراتع را به‌صورت تصاعدی افزایش می‌دهد.
بهزاد تصریح کرد: با توجه به شدت خشکسالی، گرم شدن هوا در مراتع قشلاقی و کمبود علوفه و آب و شیوع بیماری‌های واگیر مختص دام سبب می‌شود که گاهی اوقات کوچ عشایر زودتر از موعد مقرر به مراتع ییلاقی انجام شود در حالیکه گیاهان آن هنوز از لحاظ فیزیولوژیک آماده چرا نیستند.
مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در ادامه اظهار کرد: از این‌رو حضور زود هنگام عشایر در مراتع مسیر کوچ و در نهایت مراتع ییلاقی، از بین رفتن ایل راه‌های عشایری را به‌دنبال دارد و موجب تخریب پوشش گیاهی و وارد شدن خسارت به منابع آب و خاک می‌شود بنابراین نیاز است که در چنین شرایطی تمهیدات حمایتی از سوی دولت برای مقابله با این بحران درنظر گرفته شود.
وی با بیان اینکه بر اساس آمار منتشر شده از سوی وزارت نیرو، بررسی بارش‌های سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ حاکی از کاهش ۴۳ درصدی بارش‌ها نسبت به میزان بلند مدت و کاهش ۵۴ درصدی بارش نسبت به سال گذشته است، گفت: بر این اساس برآورد می‌شود که تولید علوفه قابل برداشت مجاز از مراتع از ۱۰.۷ میلیون تن در شرایط نرمال و بلند مدت به میزان ۶.۴۵ میلیون تن در سال جاری کاهش یابد.
به گفته بهزاد برای اجرایی کردن سیاست‌های کاهش اثرات حین و بعد از خشکسالی نیاز است که مواردی همچون تغییر ترکیب گله و کوچک کردن گله از طریق طرح‌های حمایتی خروج دام از مرتع و انتقال دام، مدیریت چرا، تامین و توزیع آب و یارانه خرید علوفه و انتقال آب، کنترل ظرفیت مرتع، اعمال قرق‌های دو یا سه ساله مرتع در مناطق تحت تاثیر خشکسالی شدید و احداث و تجهیز اتراقگاه‌ها و ایستگاه‌های انتظار و نگهداری دام‌ها در دستور کار قرار گیرد.
وی در پایان تاکید کرد: ارایه خدمات بهداشت و سلامت دام، اجرای عملیات اصلاح و احیای مراتع حین خشکسالی، ذخیره نزولات با جمع آوری آب باران، احداث آبشخور و آب انبار و … نیاز به اعتبارات کافی و به‌موقع دارد تا ضمن حمایت از تولید و تولید کنندگان، از منابع محیطی پایه مانند آب و خاک نیز حفاظت شود./ایسنا
