به گزارش خبرنگار مهر ، افزایش چشمگیر قیمت نهاده های تولید از جمله کود و سموم شیمیایی در آغاز فصل زراعی جاری ، شوک بزرگی را به تولیدکنندگان بخش کشاورزی وارد کرد. شوک بعدی دولت به کشاورزان، تعیین و ابلاغ نرخ های خرید تضمینی محصولات کشاورزی بسیار پایین تر از قیمت های پیش بینی شده و مورد انتظار بود .
شوک های اساسی به کشاورزان در آستانه اجرای طرح الگوی کشت
این دو شوک در شرایطی به حوزه کشاورزی کشور وارد شد که پس از سال ها طبق وعده مسئولان، وزارت جهاد کشاورزی قرار بود فاز اول طرح الگوی کشت از پاییز آغاز شود؛ برنامه ای که به گفته تولیدکنندگان با هزینه های بالای نهاده های تولید و نرخ های ناعادلانه خرید تضمینی ابلاغ شده، اجرایش بعید به نظر می رسد.
در همین زمینه، سید جعفر حسینی، مشاور عالی نظام صنفی کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر در واکنش به افزایش قیمت انواع کود و سموم شیمیایی می گوید: کشاورزان در چند سال اخیر به امید بهبود شرایط نسبت به سال قبل اقدام به کشت می کردند ولی متاسفانه سال به سال وضعیت بدتر شده در حدی که امسال با توجه به افزایش ۵ برابری قیمت کودهای شیمیایی فسفاته و پتاسه و افزایش حدود ۳ تا ۵ برابری سموم به عنوان مولفه های مهم تولید، کشاورزان دیگر قادر به ادامه کار و کشت گندم، کلزا ، چغندر و دیگر محصولات استراتژیک کشاورزی نیستند.
چگونه است که شورای اقتصاد قیمت تضمینی خرید محصولات کشاورزی را با در نظر گرفتن مصلحت بودجه ای بصورت قطره چکانی افزایش می دهد اما قیمت کودهای شیمیایی فسفاته و پتاسه را بصورت ناگهانی تا ۵ برابر افزایش می دهد؟
وی از نرخ ناعادلانه ای که شورای اقتصاد برای خرید تضمینی محصولات استراتژیک کشاورزی در آستانه فصل کشت انتقاد می کند: چگونه است که شورای اقتصاد قیمت تضمینی خرید محصولات کشاورزی را با در نظر گرفتن مصلحت بودجه ای بصورت قطره چکانی افزایش می دهد اما قیمت کودهای شیمیایی فسفاته و پتاسه را بصورت ناگهانی تا ۵ برابر افزایش می دهد؟
افزایش شدید قیمت انواع کود شیمیایی همانطور که پیش بینی می شد موجب شده کشاورزان تمایلی به خرید این اقلام نداشته باشند؛ این مساله نگرانی درباره میزان تولید محصولات استراتژیک را افزایش داده است. چرا که خاک کشورمان خاکی ضعیف و فقیر از نظر مواد آلی است و برای آنکه کمیت و کیفیت محصول در حد قابل قبولی باشد، کشاورزان باید حتما در هنگام کشت از میزان مشخصی کود شیمیایی برای غنی کردن خاک استفاده کنند. بر همین اساس است که کاهش خرید کود شیمیایی از سوی کشاورزان، زنگ خطری جدی درباره کمیت و کیفیت تولید محصولات استراتژیک است.
۶۰ درصد افزایش تولید مواد غذایی بواسطه مصرف کودهای شیمیایی است
در همین راستا، مشاور عالی نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور در گفتگو با خبرنگار مهر درباره نقش و اهمیت استفاده از کود شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی، می گوید: مصرف کودهای شیمیایی باعث بهبود کیفیت و افزایش تولید محصولات کشاورزی می شود و یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت است. به همان اندازه که مصرف بیش از حد کود ضرر دارد، مصرف کمتر از حد استاندارد هم به شدت به تولید آسیب می زند.
سید جعفر حسینی می گوید: مصرف بهینه کود باعث رشد رویشی، افزایش اندازه و تعداد برگ (بهبود عمل فتوسنتز گیاه)، افزایش طول خوشه، وزن و طول دانه و نهایتا افزایش تولید می شود؛ در مقابل، همچنین کاهش مصرف کود نیز باعث کاهش رویش گیاه، کاهش عملکرد محصول و نهایتا مقرون به صرفه نبودن تولید می شود.
مصرف کودهای شیمیایی باعث بهبود کیفیت و افزایش تولید محصولات کشاورزی می شود و یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت است
حسینی ادامه می دهد: ۵ برابر شدن قیمت کود شیمیایی نتیجه اش این خواهد بود که تولید به شدت افت می کند و خودکفایی در تولید محصول مهمی مثل گندم از دست می رود.
وی با بیان اینکه میزان مصرف کود در مزارع به نوع محصول، آنالیز خاک، شرایط محیطی و… بستگی دارد، می گوید: میانگین مصرف کود اوره در هر هکتار گندم حدود ۳۰۰ کیلو گرم، برنج ۲۵۰ کیلو گرم، ذرت ۳۵۰ کیلو گرم، سیب زمینی ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلو گرم و گوجه فرنگی ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلو گرم است.
به گفته وی، میانگین مصرف کود فسفاته در هکتار محصول حدود ۱۵۰ کیلو گرم و میانگین مصرف کود پتاسه حدود ۱۰۰ کیلو گرم است.
به گفته این فعال بخش خصوصی، بین ۳۳ تا ۶۰ درصد افزایش تولید مواد غذایی در سه دهه گذشته در جهان بواسطه مصرف کودهای شیمیایی اتفاق افتاده است . همچنین بر اساس شاخص مصرف کود در یک هکتار، ایران نسبت به میانگین مصرف در مناطق مختلف جهان رتبه پایینی دارد و سهم ایران در مقایسه با جهان فقط هفت دهم درصد است.
وی می افزاید: با توجه به گرانی کودهای فسفاته و پتاسه استقبال کشاورزان از مصرف این کودها کاهش چشمگیری داشته و این مساله باعث می شود که در سال آینده محصولات تولیدی هم از نظر کمی با کاهش تولید مواجه شود و هم از نظر کیفی کیفیت محصولات پایین بیاید بنابراین در بیشتر محصولات استراتژیک نیازمان در داخل تامین نمی شود و مجبور به واردات آن با قیمت های بالاتر خواهیم بود.
کود کشاورزی خریدار ندارد
علیرغم اهمیت استفاده از کود شیمیایی برای کشت محصولات کشاورزی و در حالی که هم اکنون در شروع فصل کشت بسیاری از محصولات مهم از جمله گندم قرار داریم و بازار خرید کودشیمیایی از سوی کشاورزان باید داغ باشد اما بررسی های میدانی حکایت دیگری را نشان می دهد.
محمدشفیع ملک زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه گرانی کود و سموم شیمیایی باعث شده کشاورزان از این نهاده های مهم و حیاتی چشم پوشی کنند ، می گوید: در جریان بازدیدی که اخیرا از انبارهای کارگزاری ها و تعاونی ها داشتم مشاهده کردم که انبارها در شرایط بسیار نامطلوبی قرار دارند و حتی یک کیسه کود فسفاته و پتاسه در انبارها نبود. وقتی درباره علت خالی بودن انبارها سوال کردم گفتند چون کشاورزان درخواست خرید کود ندارند، کارگزاری ها و تعاونی ها کود نمی آورند.
وی تصریح می کند: متاسفانه در شرایط فعلی، امکان تداوم خودکفایی تولید گندم وجود ندارد. خاکی که در کشور ما زیر کشت گندم می رود بسیار فقیر و حتی بیشتر از کودی که به آن داده می شد نیازمند کود و مواد آلی است. بنابراین اگر کود هم به زمین داده نشود شرایط بدتر خواهد شد.
رئیس نظام صنفی کشاورزی: دربازدیدی که اخیرا از انبارهای کارگزاری ها و تعاونی ها داشتم حتی یک کیسه کود فسفاته و پتاسه در انبارها نبود. وقتی درباره علت خالی بودن انبارها سوال کردم گفتند چون کشاورزان درخواست خرید کود ندارند، کارگزاری ها و تعاونی ها کود نمی آورند
ملک زاده تاکید دارد: با این شرایط عملکرد تولید گندم حداقل ۵۰ درصد کاهش می یابد. البته در همه محصولات استراتژیک باید منتظر این امر باشیم اما در گندم وضوح بیشتری خواهد داشت.
وی با بیان اینکه کود به اندازه کافی در کشور وجود دارد، می گوید: به دلیل حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و افزایش چشمگیر قیمت این نهاده ها، کشاورزان قادر به خرید آن نیستند ضمن اینکه دولت نیز قیمت های خرید تضمینی را به گونه ای تعیین کرده که کشاورزان رغبتی برای کشت ندارند و حتی اگر توان مالی هم داشته باشند حاضر به تامین کود برای کشت محصولات استراتژیک از جمله گندم نیستند.
این فعال بخش خصوصی معتقد است: با این شرایط خرید گندم به ۴ تا ۵ میلیون تن هم نمی رسد و دولت برای سال آینده ناچار به واردات ۱۰ میلیون تن گندم خواهد بود که هزینه های گزافی را به کشور تحمیل خواهد کرد.
وی با اشاره به اینکه دولت افزایش سرسام آور قیمت کودهای شیمیایی را در نرخ اعلامی برای خرید تضمینی گندم لحاظ نکرده است، می گوید: تعیین قیمت ۴۰۰۰ تومانی برای گندم باعث می شود سطح زیر کشت به شدت کاهش پیدا کند چرا که قبلا تجربه داشتیم کشاورزان گندم کاشته بودند و سبز شده بود و وقتی دولت قیمت پایینی را اعلام کرد آنها محصول خود را شخم زدند و محصول دیگری به جای آن کاشتند. انبارهای وزارت جهاد کشاورزی پر از کود فسفاته است اما کسی این کودها را نمی خرد، بنابراین از نظر عملکرد نیز تولید به شدت افت می کند، ضمن اینکه امسال علاوه بر سطح زیر کشت با کاهش عملکرد نیز مواجه هستیم.
به گفته ملک زاده، متوسط هزینه تولید گندم ۲۰۰ درصد بالا رفته، به عنوان مثال سمی که در تیر و خرداد کیسه ای ۶۵ هزار تومان بوده به ۲۸۰ هزار تومان رسیده است و دولت ادعا می کند قیمت گندم را ۶۰ درصد افزایش داده، این در حالی است که سال گذشته هم قیمت حداقل هزار تومان کمتر از نرخ واقعی اعلام شد.
واکنش وزارت جهاد به نگرانی ها: کود به اندازه کافی موجود است!
نکته جالب این است که وزارت جهاد کشاورزی در واکنش به این ابراز نگرانی ها، و در حالی که همه دست اندرکاران حوزه کشاورزی نسبت به قیمت کود معترض هستند و انتقاد می کنند، می گوید که هیچگونه نگرانی در تامین و توزیع کودهای شیمیایی وجود ندارد! و گویی هنوز متوجه نشده که چالش اصلی چیست.
با این شرایط عملکرد تولید گندم حداقل ۵۰ درصد کاهش می یابد. البته در همه محصولات استراتژیک باید منتظر این امر باشیم اما در گندم وضوح بیشتری خواهد داشت
البته اخیرا مسئولان این وزارت خانه از ارائه کشاورز کارت به کشاورزان برای خرید نهاده ها و کودهای شیمیایی خبر داده اند و در همین راستا کاظم خاوازی ، وزیر جهاد کشاورزی اعلام کرده این کارت به ازای هر هکتار کشت، دو میلیون تومان برای کشاورزانی که محصولات استراتژیکی مثل گندم، جو و دانه های روغنی کشت می کنند شارژ می شود و کشاورزان می توانند از این وام که نرخ سود آن ۱۲ درصد است برای خرید نهاده و کود استفاده کنند.
حمایت نمادین دولت، کشاورزان را قانع نکرد!
با اینحال کشاورزان از طرح جدید وزارت جهاد هم استقبال نکرده اند و آن را تحمیل گرانفروشی کود به کشاورزان می دانند.
رئیس نظام صنفی کشاورزی در همین زمینه به خبرنگار مهر می گوید: با این اقدام، فقط کشاورز را وادار کردیم تا به هر قیمتی اقدام به تولید کند ، غافل از اینکه در کم کردن هزینه تمام شده تولید، هیچ حمایتی صورت نگرفته است.
وی معتقد است: با این کار، خرید نهاده های گران قیمت را به کشاورز تحمیل و چیزی شبیه به نقش واسطه ها و دلالان سلف خر میادین تره بار، کشاورزان زحمتکش را به بهانه تامین نقدینگی وادار به خرید نهاده و ادامه تولید کردیم ضمن اینکه در پایان ۱۲ درصد سود وام را هم به پای کشاورز می نویسیم.
مشکل اصلی کشاورزان بالا بودن هزینه تولید است
این فعال بخش خصوصی می گوید: درست است که کشاورز مشکل نقدینگی دارد اما مشکل اساسی کشاورزان، بالا بودن هزینه تولید است و با قیمت های خرید تضمینی اعلام شده از سوی دولت هیچ گونه همخوانی ندارد. اصلا ارزشی ندارد که به کشاورز پول بدهیم و مجبورش کنیم کود را به چندین برابر قیمت خریداری کند و بعد هم بدون در نظر گرفتن خسارات وارده به کشاورز (تفاوت بین قیمت تمام شده و فروش محصول) آن پول را با ۱۲ درصد سود پس بگیریم.
با توجه به اینکه ترجیحی بودن نرخ کود شیمیایی می تواند منجر به بروز فساد شود، بهتر است دولت در زمینه قیمت کود شیمیایی اقدامی انجام ندهد اما نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی را متناسب با افزایش قیمت نهاده های تولید، مورد بازنگری قرار دهد
ملک زاده می افزاید: کشاورز کارت در صورتی ارزش دارد که از طریق آن مابه التفاوت قیمت کودهای حمایتی و آزاد به عنوان یارانه مستقیم تولید به کشاورز پرداخت شود و نهاده ها هم تک نرخی شوند تا هیچ گونه رانت و فسادی ایجاد نشود و البته کشاورزان نباید بازپرداختی داشته باشند.
وی تصریح می کند: در غیر این صورت شک نکنید با این اقدام وزارت جهاد کشاورزی هم اعتبار خود را نزد کشاورزان از دست خواهد داد. در شرایطی که قیمت یک کیسه کود از حدود ۸۰ هزار تومان به ۵۰۰ هزار تومان و حتی بیشتر از این رقم رسیده؛ با پرداخت وام ۲ میلیون تومانی برای هر هکتار آن هم با نرخ بهره ۱۲ درصد مشکلی از کشاورزان حل نمی شود.
در عین حال یک تولیدکننده بخش کشاورزی نیز در این زمینه به خبرنگار مهر می گوید: کشاورز کارت، طرح جدیدی نیست، قبلا هم به کشاورزان وام سلف می دادند و الان فقط شکل آن را تغییر داده اند ضمن اینکه چند سال قبل در مراسمی بصورت نمادین به بنده کشاورز کارت دادند اما مورد استفاده قرار نگرفت چراکه کارایی خاصی برای تولیدکننده ندارد.
عدم حمایت و سنگ اندازی پیش پای شکوفاترین بخش اقتصادی کشور
بر این اساس بنظر می رسد حمایت های درست و موثری از بخش کشاورزی صورت نمی گیرد و بیشتر حمایت ها از یکی از مهم ترین بخش های اقتصاد کشور در شرایط جنگ اقتصادی، نمادین است و کارکرد عملیاتی و موثری ندارد.
این عدم حمایت در کنار نرخ ناعادلانه خرید تضمینی گندم که به مثابه سنگ اندازی دولت پیش پای تولیدکنندگان محصولات استراتژیک عمل می کند، نشان می دهد بخش کشاورزی در کشور ما، (در حالی که دو سال گذشته در اوج جنگ اقتصادی، رشد مثبت داشته است) دیوار کوتاهی دارد.
دولت چه کند؟
کشاورزان می گویند دولت یا باید کود شیمیایی را با نرخ ترجیحی به کشاورزان تحویل بدهد یا قیمت خرید تضمینی محصول را متناسب با افزایش نهاده های تولید، بالا ببرد.
با توجه به اینکه هرگونه نرخ ترجیحی می تواند منجر به بروز فساد شود و تجربه ارز ۴۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی هم نشان داده این قبیل حمایت ها به گروههای هدف اصابت نمی کند، بنظر می رسد در حال حاضر بهترین تصمیم برای حل چالش موجود این است که دولت در زمینه قیمت کود شیمیایی اقدامی انجام ندهد اما نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی را متناسب با افزایش قیمت نهاده های تولید، مورد بازنگری قرار دهد تا کشاورزان بتوانند پس از ۹ ماه تحمل زحمت و مشقت، محصول تولیدیشان را با احتساب یک سود معقول به دولت بفروشند.
