بایگانی برچسب برای: اقتصاد

زیست آنلاین: توجه به جنبه های اقتصادی محیط زیست همواره به عنوان یکی از دغدغه های اصلی زیست آنلاین مطرح بوده است. شهرام اتفاق با نگاهی مشابه، از دیدگاه خود در کتاب اقتصاد سیاسی محیط زیست به این مقوله پرداخته است. او آثار خارجی را در دایره اقتصاد سیاسی قرار داده و به تشریح آن پرداخته است. زیست آنلاین به منظور آشنایی بیشتر مخاطبان خود با جایگاه محیط زیست در اقتصاد سیاسی ایران گفتگویی با این نویسنده انجام داده است.

ارتباط اقتصاد سیاسی با محیط زیست چیست؟

به‎طور کلی ما در حوزه محیط زیست نیز با دو «امر سیاسی» و «امر اقتصادی» سروکار داریم. در یک نظام اقتصادی مبتنی بر بازار آزاد، افراد با داشتن حق مالکیت شخصی و برخورداری از حق مبادله آزاد کالاها و خدمات، به تعقیب اهداف و منافع شخصی خودشان می‏پردازند. بنابراین در چنین فضایی، «امر اقتصادی» در جریان است.

اما احتمال دارد که مبادله آزاد کالاها برای اشخاص ثالثی که در این مبادله نقشی نداشته اند زیان آور و مخرب باشد. مثلاً یک تولیدکننده خودرو از فروش محصول خودش منتفع می‎شود، همچنان که یک مصرف کننده خودرو نیز از خرید آن احساس رضایتمندی می کند. اما دود حاصل از مصرف خودرو، می تواند به افرادی که در این خرید و فروش منتفع نشده اند زیان برساند.  اینجاست که سروکله «امر سیاسی» پیدا می شود. یعنی توصیه می‏شود که نظام حکمرانی در جهت حفظ منافع اشخاص ثالث وارد عمل شود و از شهروندانی که در معرض آسیب از مبادله کالاهای زیان آور هستند، حمایت کنند. بنابراین وقتی از مالیات یا جرایم مربوط به تخریب محیط زیست، یا اعطای یارانه انرژی صحبت می کنیم، در واقع به مداخله امر سیاسی در امر اقتصادی اشاره داریم.

آیا فکر نمی کنید با این دسته بندی تولیدکنندگان را از مصرف کنندگان جدا کرده و صرفا هدف آثار خارجی تولید کنندگان را صرفا به مصرف کنندگان تقلیل داده اید؟در حالیکه تولید کنندگان خود برای تامین نهاده های تولید و دفع پسماند به محیط زیست وابسته اند؟ رابطه تولید کننده با محیط زیست در اقتصادی سیاسی چگونه تعریف می شود؟

اولاً در مطالعات اقتصادی، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان همگی مبادله‎گران کالاها و خدمات محسوب می‏شوند. همه آنها جایی فروشنده و جایی خریدار هستند. در واقع همه آنها همزمان هم تولیدکننده و هم مصرف کننده هستند. دوماً عواقب ناشی از آثار خارجی زیانبار یک کالا در زمان مصرف نیز از مسئولیت تولیدکننده نمی‎کاهد. بنابراین تفکیک تولیدکننده از مصرف کننده بی معنی است. سوماً میدانیم که تولید و مصرف هر کالایی از جمله یک همبرگر یا یک عدد موز به محیط زیست آسیب می رساند. بنابراین وقتی از میزان کربن منتشر شده از یک همبرگر صحبت میکنیم، اشاره به مشکلات ناشی از «مبادله همبرگر» داریم؛ بنابراین نه مصرف همبرگر جرم است و نه تولیدکننده آن مجرم یا مقصر است. تا وقتی تقاضایی برای مصرف همبرگر وجود داشته داشته باشد، تولیدکننده ای هم برای عرضه آن وجود خواهد داشت. مسئله اقتصاد سیاسی این است که چکار کنیم تا «مبادله همبرگر» در جهت حفظ محیط زیست بهینه شود.

آیا می توانیم از صحبت‎های شما نتیجه بگیریم که «امر اقتصادی»، همواره نیازمند نظارت و مراقبت دائمی توسط «امر سیاسی» است؟

منازعات نظری در «اقتصاد سیاسی» از همین پرسش شما آغاز می شود. رویکردهای گوناگون در حوزه اقتصاد و سیاست، پاسخ‎های متفاوت و متعارضی به این پرسش شما می دهند. برخی از آن‎ها بر مداخله امر سیاسی (دولت) بر امر اقتصادی (بازار) یا حتی سیطره آن بر اقتصاد اصرار می‏ورزند و برخی دیگر نیز از ضرورت عدم هرگونه دخالت یا کاهش مداخله امر سیاسی در امر اقتصادی سخن می رانند.

طرفداران رویکرد اول بر این باورند که بدون مداخله نظام حکمرانی در امور اقتصادی، تخریب های زیست محیطی افزایش خواهد یافت. حتی برخی بر این رأی هستند که صیانت کامل از محیط زیست در گرو سیطره کامل سیاست بر اقتصاد است.

متقابلاً مخالفان رویکرد اول تأکید دارند که دعاوی یاد شده، متکی به مفروضاتی نادرست است: اول این که ممکن است که سیاستمداران، قانونگذاران و دیوانسالاران دولتی در درون هر نظام حکمرانی، در مسیر منافع شخصی خودشان گام بردارند و هدف ایشان الزاماً تحقق خیر و صلاح عمومی نباشد. دوم این که منفعت عمومی تعریف واحدی ندارد و می‏تواند بازیچه دست سوداگران و سیاستمداران شود. سوم این که صورتحساب هزینه های نظام حکمرانی برای انجام وظایف خودش روز به روز افزایش می یابد و غیره . . .

تعبیر و ترجمه این مفاهیم در کشور ما چیست؟ یعنی اقتصاد سیاسی محیط زیست در ایران چه اوضاعی دارد؟

طبق گزارش موسسه فریزر در سال 2016، ایران با داشتن رتبه 130، در گروه کشورهایی با پایین ترین درجه آزادی اقتصادی است. به عنوان نمونه، همگروه های ما در این گزارش عبارت هستند از ونزوئلا با رتبه 162، الجزیره با رتبه 159، زیمباوه با رتبه 127 و بولیوی 123.  در همین گزارش گروه کشورهایی با بالاترین ترین درجه آزادی اقتصادی شامل دانمارک با رتبه 16، فنلاند 22، نروژ 26 و کره جنوبی 35 قرار دارند. از این رو، تعبیر و ترجمه گزارش یادشده این است که امر اقتصادی در کشور ما کاملاً در سیطره امر سیاسی و نظام حکمرانی است.

آیا تنها ابزار ما برای ارزیابی وضعیت و دستاوردهای محیط زیستی یک کشور همین الگویی است که آن را تعریف کردید؟

طبعا خیر و من تلاش کرده ام تا در کتابم به معرفی سایر ابزارهای نظری نیز بپردازم. در هر کشوری صرف نظر از این که میزان آزادی اقتصادی در آن چگونه باشد، قواعد مشترکی درباره اوضاع محیط زیستی حاکم است. مثلاً افزایش رشد اقتصادی و به طبع آن، افزایش درآمد سرانه در هر کشور، غالباً در ابتداء به افزایش تخریب بیشتر محیط زیست منجر می‏شود و سپس از یک مرحله ای به بعد، کاهش تخریب ها و بهبود محیط زیست را به دنبال دارد. البته درجه آزادی اقتصادی بر این روند اثرگذار است، اما به تقریب می توان ادعا کرد که قاعده یکسان است. ما در ایران در فاز نخست قرار داریم، یعنی افزایش درآمد سرانه فعلاً و تا اطلاع ثانوی، تخریب بیشتر محیط زیست را در پی خواهد داشت. اما اگر می توانستیم با سرعت بیشتری و در زمان کوتاهتری به درآمد سرانه بالاتری دست پیدا کنیم، این فاز را پشت سر می گذاشتیم و وارد مرحله جدیدی می شدیم. مرحله ای که در آن دیگر محیط زیست یک کالای تجملاتی و لوکس محسوب نمی شد. بنابراین رابطه میان امر سیاسی و امر اقتصادی می تواند بر سرعت این تحول اثرگذار باشد.

آیا به نظریه کوزنتس اشاره میفرمایید؟ آیا طی مسیر نمودار کوزنتس برای همه کشورها امری اجباری است؟ آیا نمیتوان از تجربه سایر کشورها استفاده کرد تا مرحله تخریب محیط زیست با سرعت بیشتری طی شود؟ در نظریه کوزنتس آیا در آمد سرانه با احتساب هزینه های زیست محیطی محاسبه می گردد؟

بله به عنوان مثال به منحنی کوزنتس اشاره داشتم؛ اما منحنی کوزنتس روند ثبت شده از تجربه سایر کشورها است؛ نه تجویز اقتصاددانان. به بیان دیگر کسی تجویز نکرده که کشورها حتماً باید منحنی کوزنتس را طی کنند. بلکه برعکس، منحنی کوزنتس خودش حاصل ثبت مسیر پیموده شده و مدلسازی از روال معمول سایر کشورهاست. تعبیر ساده رفتار کشورها (در بیان منحنی کوزنتس) این است که تا وقتی مردم به حد معینی از رفاه نرسیده باشند، محیط زیست برای آنها یک کالای لوکس محسوب می‏شود. منحنی کوزنتس، یکی از الگوهای نظری «اقتصاد جریان اصلی» است. اما من در کتابم به معرفی سایر مکاتب اقتصادی و دستگاه نظری آنها نیز پرداخته ام.

زیست آنلاین: پارک انرژی که متشکل از یک یا چند جزیره است قادر خواهد بود برق 10 میلیون خانوار را تأمین کند.

به گزارش زیست آنلاین، وزارت آب و هوا و انرژی دانمارک گفته است كه این کشور در حال برنامه ریزی برای ساخت یك یا چند جزیره مصنوعی است كه با توربین های بادی فراساحلی احاطه شده و با ظرفیت 10 گیگاوات، قادر به تأمین برق 10 میلیون خانوار خواهد بود، است.

این کشور که در سال 2018، 41 درصد از انرژی خود را از انرژی بادی تامین کرد که بیشترین مقدار در اروپا بود، هفته گذشته تعهدی را  تصویب کرد که تا سال 2030 میزان انتشار گازهای گلخانه ای را به 70 درصد سطح 1990 برساند و تا سال 2050، با برنامه های ۵ ساله، به کربن خنثی دست پیدا کند.

دن یورگنسن، وزیر آب و هوا و انرژی دانمارک گفت پارک جدید که عمدتاً توسط بخش خصوصی و با هزینه حدود 300 میلیارد کرون ساخته می شود، پنج برابر بیشتر از توان کنونی ظرفیت تولید دارد.

وی گفت: اگر بخواهیم از پتانسیل عظیم بادهای فراساحلی استفاده کنیم، باید فناوری های جدیدی بوجود بیاید تا انرژی سبز را به سوخت هواپیماها، کشتی ها و صنعت تبدیل کند.

این وزارتخانه از بودجه سال 2020 خود 65 میلیون کرون را به تحقیق در زمینه ذخیره و تبدیل انرژی وارد شده به پارک بادی جدید به هیدروژن تجدید پذیر اختصاص خواهد داد زیرا انرژی تولید شده توسط همه 6 میلیون شهروند دانمارکی مورد استفاده قرار نمی گیرد.

هشت حزب از ده حزب در پارلمان دانمارک با این قانون جدید اقلیمی موافقت کرده اند، که علاوه بر تعیین اهداف جدید سختگیرانه در انتشار و ایجاد مکانیزم کنترل دقیق، دولت را موظف می کند هر سال پروژه های مشخصی را در حوزه های مختلف برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای ارائه دهد.

زیست آنلاین: دود ناشی از آتش سوزی استرالیا روز گذشته سیدنی را پوشانده و شرایط نامساعد کیفیت هوا را برای افراد محلی ایجاد کرده است بطوری که در برخی از مناطق شهر سطح آلودگی 11 برابر سطح “خطرناک” است.

به گزارش زیست آنلاین، مدیر بهداشت محیط زیست نیو ساوت ولز این دود گرفتگی را “بی سابقه” خوانده است. وی گفت این شرایط که یک ماه گذشته آن را تجربه کرده ایم، بی سابقه است و شرایط خطرناکی را برای سلامتی مردم  ایجاد کرده است. “

وی افزود، بسیاری از افراد دچار سوزش چشم، گلو و بینی شده اند، اما کسانی دچار بیماری هستند، کودکان خردسال و سالخوردگان بیشتر در معرض خطر هستند.

نقاط دیدنی مشهور مانند خانه اپرای سیدنی و پل بندرگاه در دود غلیظ ناپدید شده اند که این امر به دلیل آتش سوزی های مداوم در حومه شهر است. همچنین همه حرکت کشتی ها نیز لغو شده است.

طبق اعلام سرویس آتش نشانی روستایی NSW، همزمان با  آتش سوزی در ۸۳ نقطه در سراسر ایالت، حدود 2700 آتش نشان روز سه شنبه برای مبارزه با آتش سوزی ها در نیو ساوت ولز تلاش می کردند.

مقامات مجددا تأكید كردند كه ممنوعیت روشن کردن آتش، امروز نیز در سه منطقه شمالی و مرکزی سیدنی همچنان برقرار خواهد بود. انتظار می رود این شرایط به دلیل کاهش باد، کاهش درجه حرارت و احتمال بارندگی، طی روزهای آتی بهبود پیدا کند.

رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور گفت: بررسی‌های صورت گرفته در دریای خزر و خشکی اطراف آن نشان می‌دهد احتمال وقوع سونامی در این پهنه آبی وجود دارد.

به گزارش زیست آنلاین، علیرضا شهیدی روز سه شنبه در بیست وچهارمین نشست کمیته هماهنگی هواشناسی – آب‌شناسی دریای خزر افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد اگر در آینده زلزله‌ای داخل خزر رخ دهد، احتمال وقوع سونامی وجود دارد اما اگر در داخل خشکی رخ دهد ممکن است امواجی به وجود آورد که باعث شود ساحل کم عرض خزر شامل شهرها، تاسیسات و بنادر تحت تاثیر این امواج قرار گیرد و خساراتی وارد شود.
وی به مخاطرات دریای خزر اشاره کرد و گفت: با توجه به زلزله خیز بودن منطقه، احتمال وقوع سونامی در خزر وجود دارد.
شهیدی اضافه کرد: دریای خزر به علت داشتن منابع غنی نفت و گاز بسیار ارزشمند است و همواره مورد توجه کشورهای حاشیه خود قرار دارد.
وی ادامه داد: ساحل ایران در حاشیه دریای خزر بسیار باریک و طولانی است و جمعیتی حدود ٥ میلیون نفر در این خط باریک زندگی می‌کنند، بنابراین ریسک خطر در زمان وقوع مخاطرات افزایش می‌یابد.
شهیدی اظهار داشت: با توجه به موقعیت زمین شناسی، ایران روی منطقه پر خطر قرار دارد. از نظر مخاطرات ایران رتبه سوم دنیا را دارد یعنی از ٤٣ مخاطره در دنیا با ٣٤ مخاطره در ایران دست و پنجه نرم می‌کنیم.
وی تاکید کرد: البته نمودارها در روند بررسی نشان می‌دهد که از سال ١٩٠٠ تا ٢٠١٠ به رغم اینکه تعداد رخدادهای مخاطرات افزایش یافته اما تعداد تلفات و میزان خسارات کاهش یافته است که این نشان می‌دهد می‌توان با شناخت مخاطرات خسارات را کاهش داد و باید به سمت ایمن شدن پیش رویم.
رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی گفت: ایران از نظر موقعیت جغرافیایی تحت اثر فشارش قرار دارد یعنی این فشارش در زاگرس ٩ میلیمتر در سال، مرکزی ١٣ ، البرز و کاسپین ٦ میلیمتر در سال است که باعث وقوع زلزله می‌شود. البته تلفات در  زاگرس کمتر است چون زمین آن بخش حالت پلاستیکی دارد اما تلفات در البرز به علت سخت بودن زمین بالاتر است.
به گزارش ایرنا، وی افزود: خزر توسط دو دسته گسل فعال یکی در بخش البرز و دیگری در بخش ” سیل آب شیرون ” قرار دارد. بر این اساس در قسمت‌های شمالی کشور ریسک زلزله بسیار بالا است، در منطقه البرز هم گسل فعال وجود دارد، در گذشته شاهد وقوع زلزله‌های زیادی در این منطقه بودیم که یکی از آن سال ١٨٥٦ با عنوان زلزله کمس بود که در ناحیه سمنان، دامغان و شاهرود رخ داد و تمدنی را از بین برد و دیگری  زلزله ری در جنوب تهران رخ داد.
شهیدی اضافه کرد: گسل استرا، شمال البرز و خزر سه گسل اطراف دریای خزر هستند که بررسی کردیم و نتایج نشان داد که با توجه به رخداد زلزله‌های متعدد در این بخش، با وقرع زلزله احتمال وقوع سونامی در دریای خزر وجود دارد.
وی گفت: با توجه به اهمیت موضوع در حال آغاز طرح جامع مطالعات زمین شناسی دریای خزر هستیم که مباحثی در زمینه رسوب شناسی، آلایندگی، زیست محیطی و گردشگری در آن مورد توجه قرار می‌گیرد.

زیست آنلاین: در یک گزارش آمده است انتشار گازهای گلخانه ای حمل و نقل دریایی معادل ردپای کربن یک چهارم از اتومبیل های مسافربری است.

به گزارش زیست آنلاین، تحلیل ها نشان می دهد انتشار گازهای گلخانه ای از حمل و نقل دریایی برابر با ردپای کربن یک چهارم از اتومبیل های مسافربری در اروپا است و در مسیر کشورهایی است که در حال کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و محدود کردن گرمایش جهانی هستند.

علی رغم مقیاس انتشار گازهای گلخانه ای از کشتی های باری و مسافربری، آنها بخشی از اهداف کاهش تولید گازهای گلخانه ای توسط کشورها به عنوان قسمتی از توافق نامه پاریس در مورد تغییرات اقلیمی نیستند.

براساس گزارشی که روز دوشنبه توسط موسسه مردم نهاد حمل و نقل و محیط زیست منتشر شد، میزان انتشار گازهای های گلخانه ای از حمل و نقل دریایی در فرانسه، آلمان، انگلیس، اسپانیا، سوئد و فنلاند در سال 2018 بیشتر از میزان انتشار گازهای گلخانه ای از کلیه خودروهای مسافری ثبت شده در 10 شهر از بزرگترین شهرهای هر کشور بود.

در این گزارش آمده است بخش حمل و نقل دریایی در سال 2018 حدود 139 میلیون تن دی اکسید کربن منتشر کرده است که برابر با دی اکسید کربن حاصل از یک چهارم ناوگان مسافربری اروپا یا 68 میلیون اتومبیل است.

از سال 2015، شرکت های حمل و نقل مجبورند داده های مربوط به میزان انتشار گازهای گلخانه ای خود را تحت آیین نامه نظارت، گزارش و تأیید اتحادیه اروپا (MRV) اعلام کنند.

این گزارش مدعی است حمل و نقل کالاهای مصرفی نظیر لوازم الکترونیکی، میوه، لباس و اسباب بازی عامل اناشار حدود 11 میلیون تن دی اکسید کربن بوده است.

نویسنده این گزارش می گوید این صنعت یک‌ سنت هم برای انتشار کربن خود پرداخت نمی کند و اتحادیه اروپا تاکنون هیچ کاری برای مهار آسیب های خود انجام نداده است. تجارت اروپا نباید فقط به خاطر اینکه رهبران اتحادیه اروپا از پاکسازی حمل و نقل دریایی غفلت کرده اند، کثیف باشد.

اما شرکت هایی هم هستند که برای این مسئله قدم مثبتی برداشته اند. شرکت MSC یک ناوگان مدرن و سبز را اداره می کند و سرمایه گذاری زیادی در فن آوری های کم کربن و برنامه های گسترده جدید برای ساخت و ساز بمنظور تقویت عملکرد و به حداقل رساندن تأثیرات زیست محیطی خود می کند.

برنامه بهبود ناوگان MSC منجر به کاهش 13 درصدی انتشار دی اکسید کربن در سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ شده است و به صنعت حمل و نقل دریایی کالا کمک خواهد کرد تا در جهت اهداف کاهش دی اکسید کربن بین المللی دریایی سازمان ملل متحد تا سال 2030، پیشرفت کند.

منبع: thegu