پرتاب ماهواره ظفر؛ ایران به دنبال ساخت موشک قاره پیمای هسته‌ای؟

موشک‌های ماهواره‌بر به دلیل شباهت‌های فنی با موشکهای قاره پیما از سوی کشورهای غربی مورد تفسیر سیاسی قرار می‌گیرند.

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل -جواد حیران‌نیا: علیرغم نبود هیچ محدودیت حقوقی برای آزمایش و پرتاب ماهواره، تفسیر سیاسی از آزمایش‌های ماهواره‌ای ایران همواره از سوی کشورهای غربی وجود داشته است.

نمونه اخیر این موضوع مواضع آمریکا و کشورهای غربی به ویژه فرانسه بود که در اقدامی مداخله‌جویانه حتی پاریس خواستار عدم پرتاب ماهواره ظفر از سوی ایران شده بود.

از دید غرب و اسرائیل، آزمایش موشک‌های ماهواره‌بر، به معنی آزمایش موشک‌های دور برد است و از دید آنها تهدید امنیتی است.

باید توجه داشت که موشک‌های ماهواره بر (سه مرحله‌ای) نیز همانند موشک‌های قاره‌پیما در مرحله اول یک موشک از موشکی اصلی جدا شده و در مرحله دوم موشک دیگر نیز جدا شده و در مرحله سوم ماهواره را در مدار مورد نظر قرار می‌دهد؛ درست شبیه یک موشک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای. با این تفاوت که موشک با قابلیت حمل کلاهک، سپس وارد جو زمین می‌شود و بمب هسته‌ای را به هدف پرتاب می‌کند. یعنی کلاهک هسته‌ای باید سالم از جو زمین خارج شود و سالم نیز به جو زمین بازگردد.

بر این اساس به لحاظ فنی تولید موشک‌های قاره‌پیما که به منظور حمل کلاهک هسته‌ای است به لحاظ فنی کاری دشوارتر از موشک‌های ماهواره بر است.

با اینکه ایران اعلام کرده برنامه‌های فضایی‌اش اهداف علمی و پژوهشی دارد اما با وجود این موضوع تفسیری که کشورهای غربی از برنامه ماهواره‌ای ایران ارائه می‌دهند تفسیری سیاسی است و مدعی هستند ایران درصدد است با آزمایش موشک‌های ماهواره بر شبیه سازی آزمایش‌های قاره‌پیما را انجام دهد و نکات فنی مرتبط با موشک‌های ماهواره بر را استحصال کند.

برای نمونه در بیانیه وزارت امور خارجه فرانسه که روز دوشنبه در واکنش به پرتاب ماهواره ظفر که با ماهواره بر سیمرغ به فضا پرتاب شد، اعلام شد: فرانسه این پرتاب را محکوم می‌کند، به دلیل آنکه برای پرتاب آن از فناوری موشک‌های بالستیک و به ویژه موشک‌های بین قاره‌ای استفاده شده است. همچنین مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا متعاقب پرتاب ماهواره ظفر اعلام کرد ایران قصد دارد با پرتاب موشک‌های ماهواره بر از آن به لحاظ فنی برای آزمایش موشک‌های دارای برد زیاد بهره ببرد.

در واقع هدف غرب این است که پرتاب ماهواره از سوی ایران را تلاشی برای پرتاب موشک بالستیک قاره‌پیما جلوه دهند و اعلام کنند که این موضوع خلاف توافقات بین‌المللی از جمله قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است. در واقع هدف این است تا بتوانند موضوع موشکی ایران را نیز به شورای امنیت ببرند یا آن‌را ذیل برجام قرار دهند. موضوعی که ابتدا توسط ترامپ رئیس جمهور آمریکا و متعاقب خروج از برجام مطرح شد و تروئیکای اروپایی نیز اخیراً به صراحت اعلام کرد که برجام باید به موضوعات موشکی و منطقه‌ای ایران تسری یابد.

اما مسأله این است آیا واقعاً از تجارب فنی و تکنیکی پرتاب ماهواره برای مقاصد نظامی (موشک قاره‌پیما با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای) می‌توان بهره برد؟

کارشناسان ارشد موشکی این نظر را رد می‌کنند. به عنوان مثال «مایکل المن» کارشناس برجسته حوزه دفاع موشکی در تحلیلی که در زمان پرتاب ماهواره سیمرغ از سوی ایران انجام شد به تشریح شباهت‌ها و تفاوت‌های ماهواره بر سیمرغ و موشک‌های بالستیک قاره‌پیما پرداخت و علت نظامی نبودن این اقدام را توضیح داد. این تحلیل که در موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک آمریکا منتشر شد بر آن است که: «در حالی که ویژگی‌های فنی و کارشناسانه نشان دهنده آن است که ماهواره بر سیمرغ اهداف نظامی را دنبال نمی‌کرده است برخی سعی دارند این اقدام را بهانه‌ای قرار دهند تا ایران را متهم به تخطی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل کنند.»

به گفته «المن» «تکنولوژی‌ها و عناصری که در ماهواره‌برها استفاده می‌شوند از جمله در سیمرغ و موشک‌های بالستیک قاره‌پیما شبیه هم هستند. هر دو آنها موتورهای موشک قدرتمند، بدنه قوی و سبک، جهت‌یابی درست، واحدهای هدایت، ساز و کار جداسازی در مرحله لازم یا جداسازی محموله، سیستم رهیابی و دورسنجی برای پشتیبانی پیشرفت‌ها و عملیات را دارا می‌باشند. علیرغم این شباهت‌ها متهم کردن ایران و استفاده ایران از سیمرغ برای راه اندازی ماهواره‌ها به عنوان پوششی برای پنهان کردن گسترش موشک‌های بالستیک قاره‌پیما اشتباه است.

برای مثال محموله‌های موشک بالستیک باید بتوانند فشار ورود دوباره به زمین و بالا رفتن دمای سیستم حفاظت حرارتی-مکانیکی را تحمل کنند. ماهواره‌برها از جمله سیمرغ محموله‌هایی دارند که برای انجام عملیات در فضا می‌مانند و در نتیجه احتیاجی به تحمل چالش‌های ورود دوباره به زمین را ندارند.

ماهواره‌برها و موشک‌های بالستیک مسیر پرتابی دارند که به روشنی ماموریتشان را مشخص می‌سازد. ماهواره‌برها زمانی خوب عمل می‌کنند که از موتورهایی با نیروی محرکه کم و مدت عمل طولانی استفاده کنند در حالی که موشک‌های بالستیک قاره‌پیما برای داشتن حداکثر برد، ارتفاع خود را از سطح دریا به بالاترین حد ممکن می‌رسانند. این به تجهیزات پیشرفته‌تری با قدرت محرکه بالا نیاز دارد. ترتیب قرارگیری اجزا فضایی سیمرغ نشان دهنده آن است که در مرحله دوم و سوم از موتورهایی با نیروی محرکه کم استفاده شده است که با خط سیر موشک بالستیک همخوانی ندارد و برای راکتی که جهت راه اندازی ماهواره است همخوان است.

احتمالاً اختلاف جزئی بین این دو سیستم در ملزومات عملیاتی آنهاست. پیش از ترک زمین به سوی فضا، ماهواره‌برها از جمله سیمرغ اگر نه چند هفته دست کم چند روز باید آماده شوند. اجزا و سیستم‌ها باید بیش از یک بار چک شوند. اگر مشکل فنی در زمان شمارش معکوس به وجود بیاید راه اندازی باید به بعد از حل شدن مشکل موکول شود. همچنین راه اندازی ماهواره‌برها باید در وضعیت جوی ایده آل انجام شود. در حالی که موشک‌های بالستیک مانند سیستم‌های نظامی دیگر باید بدون تاخیر و در هر شرایط جوی عمل کنند. لازمه‌های عملیات موشکی، برنامه‌های معتبر دقیق‌تری را می‌طلبد، از جمله برنامه تست پرواز گسترده‌ای جهت آمادگی پیش از جنگ و برای این منظور باید حداقل چندین بار به طور آزمایشی به کار انداخته شود.

در نهایت سیمرغ مانند دیگر ماهواره‌برها می‌تواند جهت راه اندازی در یک بازه زمانی طولانی در یک مکان مشخص شده و معلوم بدون ترس از آنکه توسط رقبا ممنوع شود آماده گردد. ولی موشک‌های بالستیک ممکن است توسط دشمن هدف قرار بگیرند و باید قابل حمل و پنهان شدن باشند و قابلیت آماده شدن سریع برای ممانعت از انهدام پیش از آغاز به کار را داشته باشند. اندازه کوچک و وزن کم در طراحی ماهواره‌برها یک مسئله جدی نیست چرا که احتیاج نیست از سکوهای قابل جا به جایی به فضا فرستاده شوند ولی در مرحله اول که سیمرغ طولی برابر ۱۷ متر، پهنایی معادل ۲.۴ متر و وزنی بیش از ۷۵ تن دارد مناسب پرتاب از سکوهای قابل جابجایی نیست و این ویژگی لازمه موشک‌های بالستیک قاره‌پیما است.»