کشتی کتاب در کام گرداب کاغذی/ بازیافت را جدی بگیریم تا کتابفروشی رونق بگیرد
این روزها قیمت کاغذ به شکل لحظه‌ای تغییر می‌کند و فروشندگان، قیمت ارز برای خرید بعدی را برای قیمت گذاری در نظر می‌گیرند.
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، 30 درصد هزینه تولید یک کتاب، هزینه کاغذ آن است. کاغذهای مصرفی برای کتاب‌های کودکان یا کتاب‌های هنری، خاص‌تر و گران‌تر است و در مقابل، در سال‌های اخیر برخی ناشران از کاغذهای ارزان قیمت برای آثار ادبی استفاده می‌کنند. این روزها قیمت کاغذ همانند قیمت طلا و سکه و دلار به طور لحظه‌ای تغییر می‌کند و فروشندگان کاغذ، قیمت ارز برای خرید بعدی را، برای قیمت گذاری فعلی در نظر می‌گیرند. علاوه بر قیمت کاغذ، مواد و خدمات دیگری مثل مرکب چاپ، زینک، مقوا و چسب و … هم در قیمت کتاب تاثیر دارند؛ پس نتیجه می‌گیریم که آشفتگی بازار ارز، بر کتاب و کتابخوانی نیز تاثیر دارد. برای تبیین این امر، تاثیرات نوبت قبلی افزایش شدید دلار بر بازار کتاب را با اعداد و ارقام نشان می‌دهیم:
طبق آمارهای رسمی خانه کتاب، قیمت متوسط یک کتاب در سال ۹۶ (قبل از نوبت قبلی گرانی دلار) ۱۷ هزار و ۶۰۰ تومان برای هر جلد بود. بعد از تابستان 97 و افزایش ناگهانی قیمت دلار، بهای تولید کتاب هم افزایش یافت تا در نهایت قیمت متوسط هر جلد کتاب تولید شده در سال ۹۸ (بعد از گرانی مجدد دلار) به ۳۴ هزار و ۴۰۷ تومان رسید. یعنی قیمت کتاب در فاصله سال‌های ۹۶ تا ۹۸ دقیقا دو برابر شد، این در حالی است که با تعطیلی نمایشگاه کتاب تهران به دلیل شیوع کرونا، ناشرانی هم که روی فروش کتاب در این نمایشگاه حساب باز کرده بودند دیگر نقدینگی چندان زیادی هم ندارند. یعنی این بار حتما شاهد موج جدیدی از بالا رفتن قیمت پشت جلد کتاب‌ها خواهیم بود؛ اتفاقی که باعث می‌شود کتاب بیشتر از قبل از سبد خرید خانواده‌های ایرانی حذف شود.
هومان حسن‌پور رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در مصاحبه با رادیو گفت‌وگو گفته است: تا سال 97 مشکل کاغذ نداشتیم، ولی بعد از آن در گرداب قیمت ارز افتادیم تا سال 98 که یک‌باره کاغذ از رتبه یک به اولویت دو کالایی افول و افزایش قیمتی وحشتناک پیدا کرد. حسن‌پور در عین حال به اقدامات کنترلی ناشران اشاره کرد و افزود: اهتمام جدی در قضیه کاغذ صورت گرفت و بودجه‌ای ویژه برای کاغذِ فرهنگی تعریف شد. وی ادامه داد: کاغذ تنها کالایی بود که در این یکی دو سال ارز ترجیحی دریافت کرد و قیمتِ توزیعی آن یکسان ماند. حسن‌پور افزود: یکی دیگر دستاوردهای وزارت ارشاد در حوزه کتاب، معاف شدن کتابفروشی‌ها از مالیات است.
کشتی کتاب در کام گرداب کاغذی/ بازیافت را جدی بگیریم تا کتابفروشی رونق بگیرد
تفاله نیشکر بهترین روش تولید کاغذ
حجت‌الاسلام احمد سالک نیز در گفت و گویی کاغذ را کالایی استراتژیک دانست و افزود: «بر اساس برخی آمارها سالانه به 10 هزار تن کاغذ نیاز داریم و برای روزنامه 80 تن کاغذ نیازمندیم و در حوزه چاپ کتاب درسی و غیر درسی 180 تن کاغذ مورد نیاز است». این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس استفاده از تفاله نیشکر را برای تولید کاغذ از بهترین روش‌های تولید کاغذ برشمرد و همچنین صنعت استفاده از زباله‌های تراشه‌ای سنگ‌های معدنی را که در دنیا مطرح است. این نماینده مجلس ارز تخصیصی و تولید در کارخانه‌ها را از مشکلات مطرح شده از سوی کاغذ سازان برشمرد و افزود: «بخشی از کاغذ از درختان جنگل تهیه می‌شود ولی می‌توان از جاهایی دیگر نیز مواد اولیه تولید کاغذ را تامین کرد».
بازیافت بهتر از تولید
مهمتر از موضوع تولید کاغذ و به‌گزینی مواد اولیه آن که در بالا به آن اشاره شد، مقوله بازیافت است که از چند جنبه حائز اهمیت است. با نهادینه شدن فرهنگ بازیافت و گسترش یافتن امکانات و حجم آن هم نیاز به تولید کاهش یافته و در نتیجه مواد اولیه اعم از درخت و تفاله نیشکر و … افزایش می‌یابد، و هم زباله کمتری تولید می‌شود و هزینه جمع‌آوری و امحاء آن کاهش می‌یابد. از سوی دیگر قیمت تمام شده کتاب هم کاهش پیدا می‌کند که این موضوع در میزان استقبال خریداران نیز تاثیر قابل توجهی دارد.
اشکان معمارزاده، نایب رییس اتحادیه صنایع بازیافت ایران با اشاره به اینکه در حوزه بازیافت از نظر زیرساختی بسیار ضعیف هستیم، می‌گوید: متاسفانه امروز به این وضعیت دچار هستیم که صنعت بازیافت به ویژه در حوزه کاغذ صنعت زیان دهی است. تقریبا تمام صنایع بازیافت کاغذمان در سطح کشور رو به تعطیلی است. بازیافت کاغذ در ایران حدود 2 درصد است که شاید نسبت به سایر بازیافت‌ها بالاتر باشد، در حالی که این عدد در متوسط جهانی 50.6 است که در حدود 19 سال از 35 درصد به این عدد رسیده است، یعنی رشد 15 درصدی در سطح دنیا که مقایسه‌اش با عدد 2 درصدی ایران نشان می‌دهد ما در چه وضعیتی هستیم. وی خاطرنشان کرد: در سوییس این عدد 87.6، در ژاپن 92 درصد و در کل اروپا 66 درصد است. وضعیت بازیافت کاغذ در ایران مناسب نیست و نیاز است که هم حمایت‌های قانونی به واسطه ایجاد حاشیه سود و هم حمایت‌هایی که بتواند کمک کند مواد اولیه بازیافتی از کشور خارج نشود، صورت گیرد.
کشتی کتاب در کام گرداب کاغذی/ بازیافت را جدی بگیریم تا کتابفروشی رونق بگیرد
بر اساس آنچه گفته شد این بازار آشفته بذل توجه دولت را می‌طلبد. با توجه به اینکه شنیده‌ها حاکی از آن است که در سال 99 ارزی برای کاغذ اختصاص نیافته و هر چه هست از سال گذشته بوده؛اگر این روند ادامه پیدا کند و باز هم ارز دولتی به تهیه کاغذ تخصیص داده نشود بسیاری از آثار در نوبت انتشار باقی می‌مانند. از سوی دیگر مولفان نسبت به تالیف و تحریر کتاب دلسرد و بی میل می‌شوند ناشران نیز از تجدید چاپ کتب قدیمی، خاصه آن دسته که مخاطب خاص دارند، عاجز شده و پای نایاب‌فروشان و کهنه‌فروشان به بازار کتاب باز می‌شود. چنین وضعیتی برای چندین عنوان کتاب بازار سیاه ایجاد کرده و با این اتفاق مبادا، ضربه مهلک دیگری بر پیکر نیمه‌جان بازار کتاب و فرهنگ کتابخوانی وارد خواهد آمد.
