بایگانی دسته ی اخبار

علی محمد نژاد – دکترای برنامه ریزی شهری از دانشگاه شهید بهشتی

زیست آنلاین: پس از جنگ جهانی دوم و تا دهه 1960، رشد اقتصادی شاخصی مهم برای سنجش پیشرفت کشورها بود. اما اقتصاد دانان بسیاری نشان دادند که رشد اقتصادی به تنهایی نمی‌تواند عاملی برای پیشرفت همه‌جانبه کشورها باشد. از این رو، اندک ‌اندک مفهوم توسعه اقتصادی جایگزین مفهوم رشد اقتصادی شد. با این حال، از نظر پیتر هال ، توسعه اقتصادی که علم اقتصاد نئوکلاسیک آن را ترویج می‌کرد نیز هیچ‌گاه مسائل کشورها و کلان ‌شهرهای آن‌ها را بررسی مطلوب و رضایت ‌بخشی نکرده است.

از دید پیتر هال، در توسعه اقتصادی، بین مطلوب ‌بودن یا عوامل رضایتمندی در تک ‌تک وجوه زندگی بشر، به ‌ندرت وجه تمایزی قائل می‌شوند و به تمامی آن‌ها ارزشی برابر می‌دهند. همین نکته باعث شد که امروزه در توجه صرف به رشد و توسعه اقتصادی، به‌منزله عامل پیشرفت شهرها، تردید ایجاد شود. در این زمینه، نخبگان شهری چالش‌های بی‌ثباتی ذاتی سرمایه ‌داری نئولیبرال و جغرافیای نابرابر تولید و مصرف انرژی را شناسایی کرده‌اند.

در واقع، به نظر می‌رسد شکوفایی اقتصاد معاصر جهان، که بر مبنای نظریه‌های نئولیبرالیستی و آزادگذاری بازار و طی سه دهه اتفاق افتاده بود، به ‌ناگاه همچون حبابی ترکیده و چهره راستین خود را، در تهدید محیط‌ زیست و منابع کمیاب و نیز گسیختگی اجتماعی و رشد فقر، به نمایش گذاشته است. دهه‌ها از تولید ثروت جدید از طریق مدل «اقتصاد قهوه‌ای» ، استوار بر سوخت‌های فسیلی، می‌گذرد و این شیوه حاشیه‌ای شدن اجتماعی، تخریب زیست ‌محیطی و تهی‌سازی منابع را به دنبال داشته است.

به طور کلی، چرخه تولید، توزیع و مصرف شهرها و کشورها بر مبنای اقتصاد نئوکلاسیک می‌چرخد. این اقتصاد دارای ویژگی‌های ذیل است: برون‌فکنی هزینه‌های زیست ‌محیطی و تحمیل بر اجتماع؛ بی‌توجهی به حفاظت نظام‌های تقویت ‌کننده حیات؛ سیر خطی تولید و رشد بدون محدودیت منابع یا تنگنای محیطی؛ نگرش تولید مدار و انسان‌ محور در برابر مردم ‌مدار و بوم‌ محور؛ بی‌توجهی به بقای اجتماعات/ انسان برای ارتقای شرکت‌ها/ سرمایه. داده‌ها نشان می‌دهند، در تمامی کشورهای دنیا، رابطه‌ای مثبت بین انتشار گاز دی‌اکسید کربن و تولید ناخالص ملی برحسب سرانه یا شاخص توسعه انسانی وجود دارد. با نگاهی دقیق‌تر، درمی‌یابیم این رابطه حتی در گذشته نیز ایده‌آل نبوده است.

کشورهایی، با سطوح یکسان توسعه انسانی یا اقتصادی، می‌توانند انتشار دی‌اکسید کربن برحسب سرانه متفاوتی داشته باشند. روشن است که عوامل بسیاری میزان انتشار این گازها را تعیین می‌کنند؛ مسیرهای توسعه تاریخی، شیوه‌های کسب درآمد، ساختار نظام‌های اقتصادی و فناوری‌هایی که اتخاذ می‌شوند. نهادهای غالب، سیاست‌ها و مشوق‌ها، دانش دقیق و آگاهی وسیع از مخاطرات در شرف وقوع و گزینه‌های کاربردی نیز می‌تواند مسیر انتشار گازهای گلخانه‌ای را تحت تأثیر قرار دهد.

بنابراین، آشتی‌دادن توسعه اقتصادی رقابتی کشورهای ثروتمند و فقیر، در یک نظام اقتصاد جهانی، چالش اصلی شمرده می‌شود و این چالش با تغییرات آب ‌وهوایی، نبودِ امنیت در زمینه انرژی و کمبود اکولوژیکی روبه ‌روست. اقتصاد سبز، با پیشنهاد مسیر توسعه دیگری که وابستگی به کربن را کاهش می‌دهد، منابع و کارآیی انرژی را ارتقا می‌بخشد و از تخریب محیطی می‌کاهد، می‌تواند این چالش‌ها را حل ‌وفصل کند.

سران زمین، به ‌منظور مقابله با روند رو به رشد تخریب و طرح راه ‌حل مناسب برای نیل به توسعه پایدار، طی اجلاس زمین، در سال 1992 گرد هم آمدند که حاصل آن تدوین سند دستورکار 21 بود. در سال 2009، مجمع عمومی سازمان ملل تصمیم گرفت کنفرانسی را، در سال 2012، در ریودوژانیرو (ریو+20) برگزار کند تا بیستمین سال برگزاری کنفرانس ریو را جشن بگیرد. دو دستورکار ریو+20 شامل «اقتصاد سبز در بستر توسعه پایدار و حذف فقر» و «چارچوب بین‌المللی برای توسعه پایدار» می‌شد. اهدافی که در این اجلاس دنبال می‌شد بدین قرار بود: تجدید تعهد سیاسی به توسعه  پایدار، ارزیابی پیشرفت و ازبین‌بردن شکاف بین آنچه تعهد شده و باید به اجرا درآید، پرداختن به چالش‌های نوظهور. خروجی سند کنفرانس ریو+20 شش فصل دارد که، در فصل پنجم آن، به یکی از چالش‌های نوظهور، به نام تغییر اقلیم، می‌پردازد.

طی چند سال گذشته، جهان شاهد گسترش ایده اقتصاد سبز بوده است. این ایده حاصل تفکرات اقتصاد دانان محیطی بود و به جریان اصلی در گفتمان سیاست تبدیل شد. برنامه زیست ‌محیطی سازمان ملل، اقتصاد سبز را یکی از نتایج بهبود سلامت انسان و برابری اجتماعی می‌شمارد زیرا مخاطرات زیست‌ محیطی و کمبودهای اکولوژیکی را کاهش می‌دهد. در ساده‌ترین بیان، اقتصاد سبز اقتصادی است با کمترین میزان انتشار کربن ، دارای کارآیی منابع  و از لحاظ اجتماعی، دربرگیرنده. در اقتصاد سبز، رشد درآمد و اشتغال، با سرمایه‌گذاری عمومی و خصوصی، در جهتی هدایت می‌شود که تولید کربن و آلودگی را کاهش، انرژی و کارآیی منابع را افزایش دهد و از کاهش تنوع زیستی و زوال خدمات زیست‌بوم جلوگیری کند.

هدف اصلی، برای گذار به اقتصاد سبز، بسترسازی رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری است؛ به صورتی که کیفیت زیست ‌محیطی و دربرگیری اجتماعی را افزایش دهد. چنین سرمایه‌گذاری‌هایی نیازمند حمایت و پشتیبانی با هزینه‌های عمومی هدفمند، اصلاحات سیاسی و تغییر قوانین است. این مسیر توسعه باید سرمایه طبیعی را، به منزله دارایی اقتصادی حیاتی و همچون ذخیره منافع عمومی، حفظ کند و افزایش دهد و در مواردی که لازم است، بازسازی کند. این مسئله، به ‌ویژه، برای مردم فقیری که معیشت و امنیت آن‌ها به طبیعت وابسته است، اهمیت دارد.
برخی از اصول و مفاهیم کلی اقتصاد سبز به شرح زیر است:

–    اقتصاد کم ‌کربن : بخشی از اقتصاد سبز که، با میزان انتشار کربن بر اثر فعالیت‌های اقتصادی، سنجیده می‌شود.
–    رشد سبز : تولید ناخالص داخلی در شرایط و بسترهای سبز رخ می‌دهد و علاوه بر این، بر بخش‌های سبز، به‌منزله موتورهای جدید رشد، تأکید می‌کند.
–    مشاغل سبز : مشاغلی در بخش‌های سبز که اغلب «مشاغل یقه ‌سبز» شناخته می‌شوند.
–    اقتصاد چرخشی : اقتصادی که در آن پسماندها، از فرایند تولید یا مصرف، به صورت چرخه‌ای و در جایگاه درونداد جدیدی، دوباره به فرایند تولید و مصرف بازمی‌گردد.
–    اقتصاد اکولوژیک : اقتصادی که دارای ویژگی‌های اکولوژیک است (مانند تنوع زیستی و ظرفیت برد) و از عملکردهای اکولوژیک، برای کمک به اقتصاد و اکوسیستم (مانند کشاورزی ارگانیک)، بهره می‌گیرد.
شهرهای سبز؛ تجلی فضایی اقتصاد سبز

تا سال 2050، دوسوم جمعیت جهان در شهرها و نواحی شهری زندگی خواهند کرد. هم‌اکنون، شهرها 67% مصرف انرژی جهانی را به خود اختصاص داده‌اند و در انتشار جهانی حدوداً 40 تا 70% گازهای گلخانه‌ای نقش دارند. جوامع به عملکرد نظام اقتصاد شهری وابسته‌اند؛ در حالی که اقتصاد شهری وابسته به منابع و خدمات اکوسیستم است. همچنین، باید بگوییم که دولت‌های محلی مایل‌اند بازیگران اصلی، در فراهم‌ کردن بسترهای لازم برای سبزکردن اقتصادی محلی و شهری، شناخته شوند.

برای ایجاد شهرهای سبز، باید فرم شهری و تراکم، کاربری زمین، راهبردهای طراحی، فناوری‌ها، ساخت مسکن، زیرساخت‌های آب و انرژی و سیستم‌های جمع‌آوری پسماند بهبود یابد تا مصرف انرژی و منابع کاهش یابند.

شهرهای سبز به صورت شهرهایی دوستدار محیط ‌زیست تعریف می‌شوند. سطوح آلودگی و انتشار کربن، مصرف آب و انرژی، کیفیت آب، ترکیب انرژی، حجم مواد زائد و میزان بازیافت، میزان فضای سبز، جنگل‌های شهری، کمبود زمین کشاورزی شاخص‌هایی‌اند که عملکرد زیست ‌محیطی را می‌سنجند. سایر شاخص‌ها شامل سهم زندگی آپارتمانی، نرخ ماشینی ‌شدن و نسبت حمل ‌ونقل شهری می‌شود. تعریف شهرهای سبز برحسب شاخص‌های زیست محیطی به‌معنای غافل ‌شدن از موضوعات برابری اجتماعی نیست. در حقیقت، محیط‌ های زندگی سبزتر نقش مهمی در عادلانه‌ ساختن شهرها برای ساکنانش دارد.

در جهان، برخی شهرها به «شهرهای سبز» معروف‌اند که دلیل آن به ‌کارگیری سیاست‌های سبز، پروژه‌های سبز و خط سیر کلی آن‌ها به سوی عملکرد زیست ‌محیطی بهتر است. تعدادی از شهرها در اروپای غربی، ایالات متحده آمریکا و کانادا در زمینة راهبردهای سبز پیشتاز بوده‌اند. فرایبورگ، شهری با دویست‌هزار نفر جمعیت در آلمان، سنتی طولانی در ساختمان سبز و سرمایه‌ گذاری در بازیافت داشته و بین سال‌های 1992 و 2003، سرانه انتشار دی‌اکسید کربن خود را به 12% کاهش داده است. بسیاری از شهرها در کشورهای درحال ‌توسعه، به ‌ویژه در امریکای جنوبی، برچسب سبز بر خود دارند. مسئولان شهری، در کوریتیبا (برزیل)، سیاست‌هایی را برای یکپارچه ‌کردن کاربری زمین و برنامه ‌ریزی حمل ‌ونقل معرفی کردند و در دهه 1970، این شهر با خط اتوبوسرانی سریع (بی. آر. تی.) تجهیز شد. سنگاپور اولین برنامه جهانی تغییر مسیر را، در دهه 1980، معرفی کرد و هم‌اکنون، پیشتاز سیاست‌های پایدار در زمینه پسماند، آب و سبزکردن محیط است.

شهرنشینی برای شهرهای سبز هم چالش‌ها و هم فرصت‌هایی به ‌بار آورده است. چالش‌ها شامل مرحله شهرنشینی سریع و فشار ناشی از آن بر محیط و روابط اجتماعی است. فرصت‌ها، برای شهرهای سبز، امکان طراحی و برنامه‌ریزی و مدیریت ساختار کالبدی، به شیوه‌ای که دارای مزیت‌های زیست‌ محیطی باشد، و توسعه نوآوری‌های فناورانه همراه با مزیت‌های ناشی از هم ‌افزایی‌های بین عناصر تشکیل‌ دهنده  نظام شهری را دربر می‌گیرد.

سیاست‌های سبزکردن شهرها می‌تواند مزیت‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست ‌محیطی داشته باشد. مزیت‌های اقتصادی آن بهره‌ بردن از صرفه ‌جویی ناشی از مقیاس، هزینه کمتر زیرساخت‌ها و کاهش هزینه‌های ناشی از تراکم ترافیکی را شامل می‌شود. مزیت‌های اجتماعی سیاست‌های اقتصاد سبز نیز ایجاد اشتغال، با تأکید بر مشاغل سبز، کاهش فقر و برابری اجتماعی، و بهبود کیفیت زندگی است. مزیت‌های بهداشتی و زیست‌محیطی شامل کاهش آلودگی و بهبودبخشیدن به بهداشت عمومی و خدمات زیست‌بوم و نیز کاهش خطرپذیری می‌شود.

در مجموع، راه‌ حل‌های گذار به شهرهای سبز، به یکباره، با رهیافت‌های کلاسیک برنامه‌ریزی بالا به پایین یا پایین به بالا به دست نخواهد آمد بلکه اقداماتی همچون ائتلاف بازیگران گوناگون در سطوح ملی و ایالتی و محلی، جامعه مدنی و اجزای گوناگون آن در بخش خصوصی و نهادهایی شامل دانشگاه‌ها و بنیادهای غیرهمسود و گروه‌های همسود لازم است تا تعهدی را پایه‌ ریزی کنند و در نتیجه، اقتصاد سبز در شهرها به پیش برود.

منابع استفاده شده:

–    یگانگی دستگردی، وحید، علی بهنام والا و هانی صیامی، (1390)، «بازبینی تأثیرات مثبت و تبعات منفی مناطق کلان‌شهری بر اقتصاد و محیط‌زیست جهان: مطالعة موردی اتحادیة اروپایی و آمریکای لاتین»، مدیریت شهری، ش. 27، صص. 162- 145.
– Davidson, M. & Iveson, K. (2015), “Recovering the politics of the city: From the ‘post-political city’ to a ‘method of equality’ for critical urban geography”, Progress in Human Geography, 39(5): 543-559.
– Scanlon, J. 2009. the Green Economy and International Environmental Governance. Toward a world summit for sustainable development in 2012. Conference – Brussels, Belgium. Accessible from this web: http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.fr.towards-sustainable-development-summit-2012-presentations.3730
– UNEP (2011), “Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication – A Synthesis for Policy Makers”, www.unep.org/greeneconomy.

زیست آنلاین: سطح میکروپلاستیک های موجود در بستر دریا با 1.9 میلیون قطعه در یک متر مربع در بالاترین سطح خود قرار دارد.

به گزارش زیست آنلاین، محققان گفته اند که از میزان میکروپلاستیک های یافت شده در بستر کف دریا “شوکه شدند.

طبق تحقیقات انجام شده توسط دانشگاه منچستر انگلیس، پلاستیک های شناور کمتر از 1 درصد از 10 میلیون تن پلاستیک هایی هستند که هر سال وارد اقیانوس های جهان می شود. گمان می رود که 99 درصد دیگر در‌ اعماق اقیانوس ها جمع می شوند، اما تاکنون مشخص نشده که کجا سفر این پلاستیک ها به پایان می رسد.

مطالعه ای که روز پنجشنبه در مجله Science منتشر شد، نشان می دهد که جریان های دریایی عمیق مانند تسمه نقاله عمل می کنند و قطعات ریز پلاستیک ها را به سراسر بستر دریا منتقل می کنند. بوسیله این جریان ها میکروپلاستیک ها در انباشتهای رسوبی عظیمی جمع می شوند که محققان انگلیسی، آلمانی و فرانسوی آن را “کانونهای میکروپلاستیک” نامیدند.

دکتر یان کین، رییس تیم تحقیقاتی در گفت‌وگو با سی ان ان گفت که تیم تحقیقاتی از این کشف شوکه شد.

وی گفت : تکه های زباله مانند بطری ها، کیسه ها و نی های که اغلب روی سطح آب شناور می شوند” نوک کوه یخ ” هست. وی ادامه داد ما واقعاً از میزان میکروپلاستیک هایی که در بستر عمیق دریا پیدا کردیم، شوکه شدیم. این مقدار میکروپلاستیک را تاکنون مشاهده نکرده بودیم.

این میکروپلاستیک ها عمدتا از الیاف پارچه و لباس تشکیل می شوند که تصفیه خانه های فاضلاب قادر به فیلتر کردن و حذف آن ها نیستند.

این میکروپلاستیک ها به قدری ریز هستند که به راحتی توسط سیستم های تصفیه معمولی حذف نمی شوند و به راحتی وارد رودخانه ها و دریاها می شوند. میکروپلاستیک ها توسط بسیاری از موجودات دریایی خورده می شوند و آلودگی های شیمیایی موجود در آنها حتی ممکن است تا آخر در زنجیره غذایی باقی بماند و به بشقاب غذای ما منتقل شود.

منبع: cnn

پایش و رصد تصاویر دریافتی ماهواره ها از ذخایر و پهنه های آبی کشور نشان می دهد که پس از بارندگی های فروردین ۹۹ بسیاری از منابع مهم آبی کشور مجددا به چرخه آبگیری بازگشتند و احیا شدند.

به گزارش زیست آنلاین، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها بخش مهمی از چرخه هیدرولوژیکی آب را تشکیل داده و یک منبع مهم برای زندگی محسوب می‌شوند؛ به نحوی که تولید محصولات کشاورزی و توسعه اقتصادی و صنعتی کشورها وابسته به منابع آبی هر کشور و مدیریت درست آن است.

از آنجایی که بیشتر شهرهای دنیا در اطراف منابع آب شیرین (دریاچه‌ها و رودها) ساخته شده‌اند، خشک شدن این منابع آب باعث بحرانی شدن مسائلی مانند مشکلات بهداشتی، روانی و مهاجرت در مناطق مختلف شده است.

حال با وجودی که استفاده از روش‌های سنتی و اطلاعات زمینی برای پایش و ارزیابی منابع آبی سطح زمین بسیار وقت گیر و هزینه‌بر بوده و در اغلب موارد برآورد ضعیفی از مقدار آب موجود در منطقه را به دست می‌دهد، استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و فناوری سنجش از دور با توجه به کاهش وقت، هزینه، انجام محاسبات گوناگون و تکرارپذیری در فصول و زمان‌های مختلف، روشی بسیار به صرفه و معقول به حساب می‌آید.

از این رو نقشه برداری سطوح آبی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و فناوری سنجش از دور، می‌تواند نقش مهمی در نظارت بر تالاب‌ها، ارزیابی سیل، برآورد سطح آب منطقه و مدیریت منابع آب ایفا کند.
کاربرد سنجش از دور در زمینه منابع آبی

کشور ایران با وجود داشتن رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و تالاب‌های زیاد و نیز بارش‌های متنوع در طول فصول مختلف سال، جز ۲۴ کشور دارای تنش و بحران آبی است و کشوری با اقلیم عمدتاً گرم و خشک است.

با توجه به مسائل مطرح شده نیاز به پایش و مدیریت منابع آبی در طول فصول مختلف و بررسی روند کاهش منابع آبی در کشور بسیار مورد نیاز بوده و نیز با توجه به وسعت کشور ایران، علم سنجش از دور کمک بسیاری در بحث منابع آبی کشور خواهد داشت و می‌توان با استفاده از این فناوری، منابع آبی را از نظر کیفی و کمی مورد بررسی قرارداد.

در این راستا و به دنبال بارندگی‌های سنگین و افزایش نرخ بارش در کشور در فروردین ماه امسال، اداره سنجش از دور سازمان فضایی ایران اندازه گیری های منابع آبی و بررسی مساحت پهنه‌های آب را با استفاده از نقشه‌های ماهواره‌ای در دستور کار قرار داده است.

مصطفی منصورپور مدیرکل سنجش از دور سازمان فضایی ایران در خصوص نتایج این پایش ها می‌گوید: سازمان فضایی ایران مطابق با مسئولیتی که دارد بخشی از کارهای خود را در حوزه منابع آبی دنبال می‌کند. در سالهای اخیر این موضوع جدیت بیشتری نیز یافته است.

وی با بیان اینکه با توجه به بارش‌های چند سال اخیر و آبگیری دریاچه ها و تالاب‌های داخلی، ما توانستیم با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای اطلاعات خوبی دریافت کنیم، ادامه داد: در یک ماه اخیر رصد مستمر سنجش از دور ما از چند پهنه مهم آبی در کشور نشان می‌دهد که سطح آب این منابع تغییر قابل توجهی داشته است.

منصورپور خاطرنشان کرد: ما در مرکز فضایی ماهدشت، چندین ایستگاه اخذ داده‌های ماهواره‌ای داریم که بیشترین دیتایی که برای پایش منابع آبی و اندازه گیری مساحت پهنه‌های آبی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد از داده‌های ماهواره «لندست» و سنجنده «مادیس» ماهواره‌های «ترا» و «اکوا» استخراج می‌شود. اخیراً نیز برای دقت بیشتر دریافت مساحت دریاچه‌ها از ماهواره اروپایی «سنتینل ۲» استفاده می‌کنیم.

وی تاکید کرد: پرتال سنجش از دور سازمان فضایی ایران در دسترس عموم کاربران قرار دارد و گزارشات منظم حاکمیتی مبنی بر پایش محیط زیست و منابع طبیعی به وزارت کشاورزی و سازمان محیط زیست و نیز پایش منابع آبی به وزارت نیرو و استانداری‌ها و حوزه‌های مرتبط ارسال می‌شود.

منصور پور ادامه داد: در صورتی که کاربران، سازمان‌های دولتی و بخش خصوصی تمایل به دریافت این اطلاعات داشته باشند تمامی نقشه‌ها و داده‌های ماهواره‌ای با کیفیت بالا به صورت رایگان در اختیارشان قرار خواهد گرفت.

مدیرکل سنجش از دور سازمان فضایی ایران در خصوص نتایج تغییرات پهنه‌های آبی کشور که با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای استخراج شده است، توضیح داد که این توضیحات به شرح زیر است:
دریاچه ارومیه بحران کم آبی را پشت سر می‌گذارد

طبق بررسی های صورت گرفته، دریاچه ارومیه در دی ماه ۹۸ حدود ۳ هزار کیلومتر مربع آبگیری داشته و بعد از بارندگی فروردین ۹۹ این مساحت به ۳ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع رسیده است. اگرچه مساحت آبی این دریاچه هنوز به وسعت کامل آبگیری نرسیده است اما طبق پیش بینی های داده های سنجش از دور، با بارندگی های بهار، این دریاچه بحران کم آبی را پشت سر خواهد گذاشت.

مساحت آبی دریاچه ارومیه در مقایسه با فروردین ۹۸ نیز نشان می دهد که این مساحت در روزهای اول فروردین ۹۸ نزدیک به ۲۸۰۰ کیلومتر مربع بوده و در اواخر فروردین ۹۹ به مساحت ۳ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع رسیده است. این درحالی است که کل مساحت دریاچه در سالهای ترسالی نزدیک به ۵هزار و ۲۰۰ کیلومتر مربع بود. بارش های فروردین ماه، مساحت آب این دریاچه را به ۷۰ حدود درصد ماکسیمم حالت آن رسانده است.
حجم آب هامون‌های سیستان ۳ برابر شد

هامون‌های سیستان از جمله تالاب مهم کشور است که داده‌های ماهواره‌ای آن از سال ۵۶ در آرشیو سازمان فضایی ایران قرار دارد. این دریاچه به عنوان یکی از تاثیرگذارترین پهنه‌های آبی کشور به شمار می‌رود که اکوسیستم منطقه سیستان، متأثر از آن بوده و آبگیری و یا خشک شدن آن می‌تواند زندگی مردم ان منطقه را تحت تأثیر قرار دهد.

در سالهای خشکسالی، خشک شدن این تالاب، آن را تبدیل به کانون‌های گرد و غبار کرده و حتی مراتع و زیستگاه‌های گیاهی و جانوری در آن منطقه را تهدید می‌کند.

پایش مستمر هامون‌های سیستان (هیرمند، صابری و پوزک) از سال ۹۵ توسط داده‌های سنجش از دور صورت می‌گیرد و مساحت آبی و نحوه آبگیری این تالاب رصد می‌شود. برآوردها از این داده‌ها حاکی از آن است که اگرچه وضعیت هامون‌های سیستان با شرایط مطلوب دوران ترسالی فاصله دارد اما باز هم نسبت به سال‌های قبل، این تالاب در فروردین ۹۹ وضعیت بهتری را تجربه کرده است.

از آنجایی که نوساناتی که در هامون‌ها ایجاد می‌شود متأثر از بارش‌های داخل ایران و کشور افغانستان است، بارش‌های افغانستان و آبی که از رود هیرمند وارد این بخش می‌شود، تأثیر مثبتی بر آبگیری هامون‌ها دارد.

به همین دلیل در فروردین ماه امسال و اواخر سال ۹۸ بارندگی‌های خوبی در سیستان و در کشور افغانستان رخ داد که افزایش قابل توجه سطح آب هامون‌ها را به همراه داشته است.

پایش هامون‌های هیرمند، صابری و پوزک نشان می‌دهد که حجم آب این هامون‌ها در فروردین ماه نسبت به دی ماه ۹۸ تقریباً حدود ۳ برابر شده و به ماکسیمم مقدار یک سال اخیر رسیده است.

برآوردها حاکی از آن است که در فروردین ۹۹ مجموع آب هامون‌های سیستان به یکهزار و ۷۶۹ کیلومتر مربع رسیده که نسبت به دی‌ماه ۹۸ حدود ۳ برابر شده و دلیل عمده آن نیز مربوط به بارش‌های فصلی افغانستان است.
جازموریان احیا شد

نتایج پایش مرکز ملی پایش ماهواره سازمان فضایی ایران از تالاب دیگری که متأثر از بارندگی‌های فروردین ماه و قبل از آن، با آبگیری گسترده همراه شده، مربوط به تالاب جازموریان است که از دی ماه ۹۸ به بعد روند آبگیری آن قابل توجه بوده و در فروردین ماه احیا شده است.

تالاب جازموریان مهمترین تالاب در جنوب کشور محسوب می‌شود که خشک شدن آن برای زندگی مردم این منطقه، معضلاتی را به همراه داشته و کانون گرد و غبار در تابستان بوده است.

بررسی داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که در پی بارش‌های اواخر دی ماه ۹۸ این دریاچه نزدیک به ۴۰ درصد آبگیری داشت و به مساحت هزار کیلومتر مربع رسید.

در فروردین ماه با افزایش بارش‌ها، این تالاب وضع بهتری را تجربه کرده و مساحت آن هم اکنون به یکهزار و ۲۸۰ کیلومتر مربع رسیده است. چرا که امسال برخلاف سال گذشته جریان‌های هوا و جبهه‌های بارش زا از جنوب وارد کشور شد و این بارندگی‌ها در محدوده جنوب استان کرمان، باعث آبگیری جازموریان شد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین بارش‌ها در فروردین ماه در استان کرمان رخ داده و به همین دلیل آبگیری و احیای جازموریان در پوشش گیاهی و اکوسیستم این منطقه تأثیر گذار خواهد بود.
تغییر قابل توجه مساحت بختگان و مهارلو

پایش مستمر پهنه‌های دیگر آبی کشور مربوط به پایش دریاچه‌های مهارلو، طشک و بختگان در استان فارس است. پس از بارش‌های فروردین ۹۹، داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که این ۳ دریاچه مهم استان فارس، به بیشینه مقدار آبگیری در یک سال اخیر رسیدند.

در سال‌های گذشته دریاچه مهارلو در بحران خشکی قرار داشت و از سال ۹۸ تاکنون وضعیت این دریاچه به مراتب بهتر شده است.

با وجودی که بارش‌های فروردین ماه ۹۹ در استان فارس نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته یکسان بوده است، سطح آب ۳ دریاچه استان فارس نیز امسال به همان مقدار فروردین ۹۸ رسیده و وضعیت آبگیری به همان نحو پیش می‌رود.

اما وضع سطح آبی این دریاچه‌ها نسبت به سالهای ۹۷ و ۹۶ تغییرات قابل توجهی داشته است. چرا که از دی ماه ۹۸ و پس از کاهش بارندگی در تابستان، میزان آبگیری این دریاچه‌ها افزایش یافت و حدود ۴۰۰ درصد در بعضی دریاچه‌ها حجم آب افزایش یافته است.

حجم آب دریاچه مهارلو که در آبان ۹۸ کمتر از ۲۵ کیلومتر بود، هم اکنون به ۱۸۰ کیلومتر مربع رسیده و نسبت به فروردین ۹۷ که ۶۰ کیلومتر بود، ۳ برابر شده است.

در همین حال مساحت آبی دریاچه بختگان در فروردین ۹۷ حدود ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر بود و نتایج حاصل از پردازش داده‌های ماهواره‌ای حاکی از آن است که هم اکنون بعد از گذشت ۲ سال سطح پهنه آب این تالاب به مساحت ۲۶۰ کیلومتر مربع رسیده است. این افزایش ۵ برابری سطح آب، نسبت به سال ۹۷ است و حجم آب این دریاچه نسبت به سال ۹۸ حدود ۱۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

تصاویر تغییرات سطح پهنه آب در دریاچه طشک نیز نسبت به سال ۹۷ قابل توجه است. به نحوی که این دریاچه در سال ۹۷ به مساحت آبی حدود ۸۰ کیلومتر مربع رسیده بود و پس از بارندگی‌های فروردین سال ۹۹ به ۱۶۶ کیلومتر مربع رسیده و مساحت آبگیری آن ۲ برابر شده است.
تغییرات سطح پهنه آب در دریاچه نمک قم

پایش داده‌های ماهواره‌ای در اسفند ماه ۹۸ نشان می‌دهد که سطح پهنه آب در دریاچه نمک حدود ۴۷ کیلومتر مربع بوده اما در بارندگی‌های فروردین ماه ۹۹ مساحت این پهنه به ۲۱۷ کیلومتر مربع رسیده که این تغییر قابل توجه است.

دلیل این افزایش بیش از ۴ برابری مربوط به بارش‌های فروردین ۹۹ است که بخش زیادی از آن در منطقه قم و مرکزی رخ داد.
افزایش ۲۰ درصدی سطح آب ۱۳ سد کشور

همچنین با توجه به بارندگی‌هایی که در نواحی غرب، جنوب، جنوب غرب و شمال غرب کشور در فروردین ماه رخ داد، بررسی داده‌های ماهواره‌ای از متوسط افزایش حدود ۲۰ درصدی سطح آب سدهای کشور حکایت دارد. به نحوی که سدهای این مناطق به حجم آبی دوران ترسالی رسیده اند.

پایش های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که حجم آبی اکثر سدها در نواحی ذکر شده نسبت به بهمن ۹۸ به طور متوسط ۳۰ درصد افزایش داشته و بارندگی‌های اخیر در فروردین ماه، ذخیره آبی پشت سدها را به بیش از ۳۰ درصد رسانده و سدهای مهم کشور به ۸۰ درصد حجم آبگیری ماکسیمم مقدار قبل رسیده اند.

داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که سد شهید رجایی در استان مازندران به ۱۰۰ درصد مساحت دوران ترسالی (دهه ۸۰) خود رسیده است.

در همین حال سد سپیدرود نیز ۱۰۰ درصد افزایش مساحت داشته است.

سد مهاباد به ۹۷ درصد و سد کرخه به ۱۰۰ درصد ماکسیمم مساحت رسیده اند.

در پی بارش‌های فروردین ۹۹، سد میناب به ۱۳۷ درصد ماکسیمم مساحت دوران ترسالی رسیده و سد مخزنی گیلانغرب در استان کرمانشاه از زمستان تا فروردین ۹۹ حدود ۳۰ درصد افزایش ذخیره آبی داشته است.

با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره‌ای سنتینل ۲، تغییرات مساحت سطح آب سد جیرفت در استان کرمان نیز نشان از افزایش بیش از ۱۵ درصد ذخیره آبی این سد دارد. این سد که روی رودخانه هلیل رود احداث شده‌، در بارندگی‌های اخیر اسفند ۹۸ و فروردین ماه ۹۹، بیش از یک و نیم کیلومتر مربع افزایش سطح آب داشته است.

سد ایلام، سد درودزن و سد سلمان فارسی نیز در فروردین ماه ۹۹ با افزایش ذخیره آبی مواجه شدند.

نتایج حاصل از پایش ماهواره‌ای تغییرات سطح آب دریاچه سلمان فارسی در فروردین ماه ۹۹ موید افزایش مساحت پهنه آب در این دریاچه به میزان ۱ کیلومتر مربع است و ذخیره آبی سد سلمان فارسی به ۳۵ کیلومتر مربع رسیده است.

در همین حال بررسی بدنه آبی سد تاریخی کریت در فروردین ۹۹ با استفاده از تصاویر ماهواره «سنتینل ۲» از آبگیری مجدد این سد تاریخی که در شهرستان طبس و در کیلومتر ۲۵ جاده طبس – دیهوک واقع شده است، خبر می‌دهد.

بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که پشت این سد تا اوایل فروردین ۹۹ مقدار آب بسیار کمی ذخیره بوده است که به سبب بارش‌های بسیار با ارزش فروردین ماه، این سد به تدریج آبگیری کرده و در تاریخ ۳۰ فروردین ۹۹ مساحت آب موجود در پشت سد به میزان ۳۷ کیلومتر مربع رسیده است.

به گزارش مهر، پایش ماهواره‌ای تغییرات سطح پهنه آب در سدهای پیشین و زیردان در استان سیستان و بلوچستان نیز از افزایش مساحت پهنه آب در سد زیردان به میزان ۰.۹ کیلومتر مربع و افزایش پهنه آب سد پیشین به میزان ۰.۸ کیلومتر مربع پس از بارش‌های اواخر فروردین حکایت دارد.

زیست آنلاین: دکتر اردشیر نوریان عضو کمسیون امنیت ملی مجلس طی نامه ایی به دکتر تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست خواهان برخورد با اهمال مدیر کل محیط زیست اصفهان در رابطه با تجهیز غیر قانونی کارگاه پروژه فاقد مجوز محیط زیستی بهشت آباد شد

به گزارش زیست آنلاین، در حالی که دکتر مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست کشور طی نامه به دکتر خامسی معاون آبفای وزارت نیرو پروژه بهشت آباد را فاقد مجوز محیط زیستی عنوان کرده است و هر گونه عملیات اجرایی قبل از اخذ مجوز محیط زیستی را فاقد وجاهت قانونی دانسته اما مدیر کل محیط زیست استان اصفهان حاضر نیست با وجود تخریب پلمپ پروژه تونل بهشت آباد در چرمهین و باغبهادران اصفهان توسط مجری از عملیات تجهیز کارگاه و پلمپ ورودی تونل خود داری کند. فعالان محیط زیست معتقدند نامه های محیط زیست؛  بدون عمل قضائی برای توقف پروژه های فاقد مجوز محیط زیستی بیشتر در جهت رفع تکلیف است از پاسخ گویی های اتی است تا عمل به وظایف قانونی؛ عدم عمل به تکالیف قانونی در متوقف کردن پروژه ها توسط سازمان محیط زیست باعث شده است تا به دلیل پیشرفت فیزیکی پروژه ها با توجیه جلوگیری از تضیع بیت المال سازمان مجبور به صدور مجوزهای فاقد وجاهت شود

در همین راستا دکتراردشیر نوریان عضو کمسیون امنیت ملی مجلس طی نامه ایی به دکتر تجریشی خواهان برخورد با این اقدام متخلفانه شد متن کامل این نامه به شرح زیر است

جناب اقای دکتر تجریشی
معاونت محترم محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست کشور

با سلام

احتراما همانگونه که مستحضر هستید مجری پروژه بهشت آباد اقدام به شکستن پلمپ ورودی تونل بهشت آباد در چرمهین کرده است. از انجا که این پروژه فاقد مجوز محیط زیستی می باشد وازآنجا که مطابق ماده دو آیین نامه اثرات محیط زیستی طرح ها و پروژه های عمرانی؛ مجری اجرای این ایین نامه را مدیر کل محیط زیست اصفهان تعیین کرده است خواهشمند است با توجه به اهمال مدیر کل محیط زیست استان اصفهان در جلوگیری از شروع به کار و تجهیز کارگاه تونل بهشت آباد ترتیبی اتخاذ فرمایید تا ضمن بررسی موضوع؛ اقدامات لازم برای تعطیلی کارگاه تونل بهشت آباد و انجام پلمپ مجدد مجموعه انجام گردد. قبلا از همکاری شما نهایت تشکر را دارم

 

 

محققان در پژوهشی میزان فلزهای سنگین در ذرات معلق هوای شرق و غرب شهر تهران را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که میانگین غلظت فلزهای سنگین در PM4 شرق تهران بالاتر از غرب آن است.

به گزارش زیست آنلاین، ذرات معلق از مهم‌ترین آلاینده‌های هوا در شهر تهران بوده که بر اساس مطالعات بیماری‌های همه‌گیر، برای سلامتی انسان بسیار مخاطره‌آمیز است. ذرات معلق ریز یا قابل استنشاق احتمال بالای نفوذ به قسمت تحتانی دستگاه تنفسی را داشته و در برونش‌ها و کیسه‌های هوایی می‌توانند باقی بمانند. محققان در پژوهشی با عنوان “بررسی میزان فلزهای سنگین در ذرات معلق(PM4) هوای شهر تهران و ارزیابی ریسک سلامت ناشی از آن‌ها” این موضوع را بررسی کرده‌اند.

در این پژوهش که توسط سهراب مظلومی، عباس اسماعیلی ساری و نادر بهرامی‌فر از گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس نور انجام شده، آمده است: «نمونه‌برداری از ذرات معلق PM4 در دو منطقه مسکونی تهرانپارس در شرق و اکباتان در غرب در زمستان و تابستان سال ۲۰۱۶ توسط دستگاه نمونه‌بردار ذرات معلق هوا به طور همزمان در دو ایستگاه و هر ۶ روز یک‌بار انجام شد.»

در این مقاله آمده است: «نمونه‌برداری در هر دو منطقه در پشت بام یک ساختمان دو طبقه در ارتفاع حدود ۱۲ متری از سطح زمین انجام شد.»

محققان پس از تعیین غلظت ذرات معلق و آنالیز شیمیایی و انجام مراحل دیگر، ریسک سلامت را ارزیابی کردند. بر اساس آن چه در این مقاله آمده است، برای ارزیابی ریسک سلامت، دو مسئله باید مورد توجه قرار گیرد. ۱- افراد در یک دوره زمانی مشخص چه مقدار آلاینده تنفس می‌کنند که به طور معمول به صورت میزان آلاینده به ازای واحد حجم هوای اندازه‌گیری شده بیان می‌شود. ۲- بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با سلامتی که به وسیله آلاینده ایجاد می‌شود و بیشتر به طبقه‌بندی آلاینده از نظر بیماری‌زایی و پتانسیل آن برای ایجاد سرطان اشاره دارد.

جهت ارزیابی ریسک سلامت فلزات سنگین در ذرات معلق هوای تهران، ریسک سرطان‌زایی محاسبه شد. ریسک سرطان‌زایی با استفاده از واحد ریسک و غلظت فلزهای سمی همراه با ذرات معلق محاسبه می‌شود. واحد ریسک به این معنی است که اگر غلظت یک آلاینده یک واحد افزایش یابد، احتمال وقوع تاثیر منفی ناشی از آن بر سلامتی انسان به چه میزان است.

نویسندگان این مقاله می‌گویند: «در هر دو ایستگاه نمونه‌برداری شرق و غرب تهران، بالاترین غلظت در تمام نمونه‌های PM4 مربوط به آلومینیوم و آهن بود. بعد از آلومینیوم و آهن غلظت‌های بالای دیگر به طور عمده به Zn، Pb و Cu مربوط می‌شود. پایین‌ترین غلظت مربوط به Cd بود. (در ایستگاه نمونه‌برداری غرب غلظت Cd به اندازه‌ای پایین بود که تشخیص داده نشد.)

در این پژوهش آمده است: «مقایسه غلظت‌ عنصرهای Zn، Pb،Cu، Cr، Ni و Sn که بیشتر ناشی از وسایل نقلیه است، در نمونه‌های PM4 بین دو ایستگاه نمونه‌برداری شرق و غرب تهران نشان داد که میانگین غلظت Cu ،Sn و Ni در PM4 شرق به طور معنی‌دار بالاتر از PM4 غرب است. این امر می‌تواند در اثر ترافیک بیشتر و تراکم زیادتر وسایل نقلیه در محدوده ایستگاه نمونه‌برداری شرق تهران باشد.»

در بخش دیگری از این مقاله آمده است: «در میان عنصرهای مورد مطالعه، Cd، Cr، Ni،Pb و As به عنوان فلزهای سمی برای انسان به‌ویژه از طریق تنفس محسوب می‌شوند. در میان پنج عنصر سمی و سرطان‌زای مورد مطالعه، بالاترین غلظت مربوط به Pb بود. در میان عناصر مورد مطالعه، بالاترین ریسک سرطان‌زایی مربوط به (Cr (VI بود. این امر به دلیل سمی بودن بالاتر و همچنین بالاتر بودن واحد ریسک آن است، به طوری که یک ماده سرطان‌زای شناخته شده از طریق تنفس محسوب می‌شود.»

نویسندگان این مقاله می‌گویند: «بررسی فلزهای سنگین در PM4 شرق و غرب تهران نشان داد عنصرهایی مانند As ،Cr ،Cu ،Pb ،Zn و cd به طور عمده منشا غیرطبیعی داشته و ناشی از فعالیت‌های انسانی به‌ویژه حمل‌ونقل و وسایل نقلیه هستند. میانگین غلظت فلزهای سنگین در PM4 شرق تهران بالاتر از غرب بود که در نتیجه آن، ریسک سرطان‌ زایی ناشی از فلزهای سمی همراه با این ذرات نیز در شرق بالاتر از غرب است.»

به گزارش ایسنا، در بخش پایانی این مقاله نوشته شده است: «در میان فلزهای سمی همراه با PM4 بالاترین غلظت مربوط به Pb ولی بالاترین ریسک سرطان‌ زایی مربوط به (Cr (VI بود. بنابراین مخاطره‌ آمیزترین عنصر همراه با ذرات معلق هوای شهر تهران از نظر سرطان‌زایی (Cr (VI است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد و منابع انتشار انسانی آن کنترل شود.»

این پژوهش در اولین شماره‌ هجدهمین دوره فصلنامه علوم محیطی منتشر شده است.